Ochratoksyna A w płatkach śniadaniowych
Wstęp: Jest to pierwszy z serii czterech artykułów dotyczących mikotoksyn, takich jak ochratoksyna A czy aflatoksyny. W tej serii dowiemy się, czym są mikotoksyny, w jakich występują produktach żywieniowych i czy ich spożycie powinno być dla nas powodem do niepokoju.
We Francji przeprowadzono badanie, w którym wegetarian i mięsożerców porównano pod względem ich stopnia narażenia na zanieczyszczenia w żywności [1]. Jak się okazało, ekspozycja na trwałe zanieczyszczenia organiczne, w tym PCB i dioksyny, była znacznie niższa w przypadku osób odżywiających się w większym stopniu roślinnie [1]. Powodem była niższa podaż produktów pochodzenia zwierzęcego w ich diecie [1]. Jednocześnie jednak dla tej grupy wykazano wyższe szacunkowe narażenie na niektóre z mikotoksyn, substancji trujących wytwarzanych przez grzyby [1]. Źródłem tego rodzaju toksyn jest, na przykład, spleśniała żywność [1].
Na Ziemi istnieje wiele rodzajów pleśni, z których większość jest nieszkodliwa [2]. Jednak w ciągu ostatnich kilku lat, niektóre wytwarzane przez pleśnie toksyny, w tym aflatoksyny czy ochratoksyna A, pojawiły się w płatkach śniadaniowych [3]. Spośród setek produktów dostępnych na sklepowych półkach próbki pobrane z niemal połowy zanieczyszczone były ochratoksyną A [3]. Mowa tu jednak o sklepowych półkach w Pakistanie [3]. Kraj ten charakteryzuje się klimatem subtropikalnym z deszczami monsunowymi i gwałtownymi powodziami, sprzyjającymi namnażaniu się pleśni i grzybów [3].
Niestety podobne wyniki przyniosły badania przeprowadzone w Europie: w Serbii [4], Hiszpanii [5] i Portugalii [6]. Mikotoksyny w płatkach śniadaniowych wykryto również w Kanadzie [7]. A jak wygląda sytuacja w USA?
Spośród 144 próbek, podobnie jak w innych krajach, mniej więcej połowa zanieczyszczona była ochratoksyną A [8]. Jednak limit maksymalny ustanowiony przez Komisję Europejską przekroczyło tylko 7% [8]. Jaka jest skala problemu ochratoksyny A w amerykańskich płatkach śniadaniowych [9]? Największe jak do tej pory badanie w tym zakresie przeprowadzono w 2015 r. [9] Przetestowano niemal 500 produktów dostępnych na sklepowych półkach w całym USA [9]. Zanieczyszczonych ochratoksyną A było ok. 40% przebadanych próbek, jednak standardów europejskich nie spełniło tylko 16% [9]. Wszystkie płatki, w których wykryto ochratoksynę A były na bazie owsa [9]. Oznacza to, że spośród wszystkich próbek płatków śniadaniowych na bazie owsa mniej więcej co trzynasta okazała się zanieczyszczona [9].
W celu ograniczenia długotrwałej ekspozycji konsumentów na działanie ochratoksyny A w wielu państwach ustanowiono już normy dla zawartości tego związku w produktach spożywczych [9]. W niektórych krajach przepisy w tym zakresie są bardzo rygorystyczne, np. w państwach Unii Europejskiej [10]. W innych natomiast do tematu podchodzi się mniej poważnie [10]. Jako jedyne państwo bez żadnych standardów dla zawartości ochratoksyny A w żywności na szczególną uwagę zasługuje tutaj USA [10]. Na chwilę obecną w USA normy w tym zakresie w ogóle nie istnieją [9].
A co jeśli kupowalibyśmy tylko produkty ekologiczne? Z uwagi na fakt, że w produkcji ekologicznej nie dopuszcza się stosowania fungicydów, tak na logikę, żywność organiczna mogłaby być zanieczyszczona nawet bardziej niż konwencjonalna [11]. Jednak w porównaniu z produktami konwencjonalnymi stężenie mikotoksyn w produktach ekologicznych jest zwykle podobne lub nawet niższe [11].
Przykładowo: w jednym z badań nad płatkami śniadaniowymi [8] wykazano, że poziom zanieczyszczenia produktów ekologicznych i konwencjonalnych był bardzo zbliżony; to samo w przypadku żywności dla niemowląt [12]. Z punktu widzenia zawartości mikotoksyn nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy lepszym wyborem są produkty ekologiczne, czy konwencjonalne [13]. Pomimo braku stosowania fungicydów w produkcji ekologicznej z reguły udaje się utrzymać niski poziom zanieczyszczenia mikotoksynami [13]. Pytanie tylko, co to tak naprawdę oznacza? Biorąc pod uwagę skalę problemu, czy długotrwała ekspozycja na działanie tak silnej mikotoksyny może stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowia publicznego [9]?
W badaniu z 2016 r. [14] przeanalizowano wyniki testów na stężenie mikotoksyn we krwi w różnych populacjach, na przełomie kilku dziesięcioleci. Analiza wykazała, że w wielu państwach, w określonych przedziałach czasowych, ochratoksynę A wykrywano we wszystkich próbkach [14]. W pewnym sensie ekspozycja na mikotoksyny w żywności jest zjawiskiem nieuniknionym [15]. Wykrycie tych związków jest często trudne, przez co niejednokrotnie szkodzić mogą one „z ukrycia” [15]. Co więcej mikotoksyny są odporne na obróbkę cieplną [16]. Nasuwa się wobec tego pytanie: czy istnieją jakieś produkty żywieniowe, których, ze względu na wysokie ryzyko zanieczyszczenia, lepiej jest po prostu unikać? Odpowiedź poznamy w następnym artykule z tej serii.
Pozostałe artykuły z tej serii:
Ochratoksyna A w ziołach, przyprawach i winie
Czy działanie ochratoksyny A powinno być dla nas powodem do niepokoju?
Czy aflatoksyny powinny być dla nas powodem do niepokoju?
Źródło: https://nutritionfacts.org/
[1] Fleury S, Rivière G, Allès B, et al. Exposure to contaminants and nutritional intakes in a French vegetarian population. Food Chem Toxicol. 2017;109(Pt 1):218-29.[2] Borchers AT, Chang C, Eric Gershwin M. Mold and Human Health: a Reality Check. Clin Rev Allergy Immunol. 2017;52(3):305-22.
[3] Iqbal SZ, Rabbani T, Asi MR, Jinap S. Assessment of aflatoxins, ochratoxin A and zearalenone in breakfast cereals. Food Chem. 2014;157:257-62.
[4] Torović L, Trajković Pavlović L, Popović M. Ochratoxin A and aflatoxin B1 in breakfast cereals marketed in Serbia – occurrence and health risk characterisation. Food Addit Contam Part B Surveill. 2017;10(3):176-84.
[5] Ibanez-Vea M, Martinez R, Gonzalez-Penas E, Lizarraga E, Lopez de Cerain A. Co-occurrence of aflatoxins, ochratoxin A and zeralenone in breakfast cereals from spanish market. Food Cont. 2011;22(12):1949-55
[6] Martins C, Assunção R, Cunha SC, et al. Assessment of multiple mycotoxins in breakfast cereals available in the Portuguese market. Food Chem. 2018;239:132-40.
[7] Roscoe V, Lombaert GA, Huzel V, et al. Mycotoxins in breakfast cereals from the Canadian retail market: a 3-year survey. Food Addit Contam Part A Chem Anal Control Expo Risk Assess. 2008;25(3):347-55.
[8] Nguyen KTN, Ryu D. Concentration of ochratoxin A in breakfast cereals and snacks consumed in the United States. Food Cont. 2014;40:140-4.
[9] Lee HJ, Ryu D. Significance of Ochratoxin A in Breakfast Cereals from the United States. J Agric Food Chem. 2015;63(43):9404-9.
[10] Piacentini KC, Ferranti LS, Pinheiro M, Bertozzi BG, Orcha LO. Mycotoxin contamination in cereal-based baby foods. Current Opinion in Food Science. 2019;30:73-8.
[11] Rembialkowska E. Quality of plant products from organic agriculture. J Sci Food Agr. 2007:87(15):2757-62
[12] Cappozzo J, Jackson L, Lee HJ, et al. Occurrence of Ochratoxin A in Infant Foods in the United States. J Food Prot. 2017;80(2):251-6.
[13] Brodal G, Hofgaard IS, Eriksen GS, Bernhoft A, Sundheim L. Mycotoxins in organically versus conventionally produced cereal grains and some other crops in temperate regions. World Mycotoxin J. 2016;9(5):755-70.
[14] Malir F, Ostry V, Pfohl-Leszkowicz A, Malir J, Toman J. Ochratoxin A: 50 Years of Research. Toxins (Basel). 2016;8(7):191.
[15] Capcarova M, Zbynovska K, Kalafova A, Bulla J, Bielik P. Environment contamination by mycotoxins and their occurrence in food and feed: Physiological aspects and economical approach. J Environ Sci Health B. 2016;51(4):236-44.
[16] Kumar P, Mahato DK, Kamle M, Mohanta TK, Kang SG. Aflatoxins: A Global Concern for Food Safety, Human Health and Their Management. Front Microbiol. 2017;7:2170.