Żywność ekologiczna ‒ przeceniana czy niedoceniana?
Wstęp: Jest to ostatni z serii pięciu artykułów na temat żywności ekologicznej. Dowiemy się z niej, czy żywność ekologiczna jest zdrowsza i bezpieczniejsza oraz czy zawiera więcej składników odżywczych niż konwencjonalna. Poznamy także przepis na domowej roboty płyn do mycia owoców i warzyw. Zapraszamy do lektury.
Wszystkie artykuły z tej serii:
- Czy żywność ekologiczna zawiera więcej składników odżywczych?
- Czy żywność ekologiczna jest bezpieczniejsza?
- Przepis na domowy płyn do mycia warzyw i owoców
- Czy żywność ekologiczna jest zdrowsza?
- Żywność ekologiczna ‒ przeceniana czy niedoceniana?
W 1991 r. pestycydy uznane zostały za substancje potencjalnie rakotwórcze [1]. Różne rodzaje pestycydów powiązano z rozwojem różnych rodzajów raka [2]. Za szkodliwym działaniem tych związków stoi szereg mechanizmów, zarówno w postaci bezpośrednich uszkodzeń naszego DNA czy chromosomów, jak i zmian epigenetycznych, czyli zmian ekspresji genów [2]. Mowa tu jednak tylko o osobach zajmujących się opryskiwaniem pestycydami. Konsumenci spożywający żywność produkowaną przy użyciu środków ochrony roślin narażeni są na te związki w dużo niższych stężeniach [1].
W badaniu z 2014 r. [3] wykazano, że mieszkańcy obszarów w pobliżu upraw intensywnie opryskiwanych pestycydami częściej chorują na raka. A co z ekspozycją wynikającą ze spożycia pryskanej żywności? Mniej pestycydów zawierają owoce i warzywa ekologiczne, ale nawet w przypadku żywności konwencjonalnej stężenie tych związków jest dużo niższe niż dopuszczalne limity [4]. Bezpieczeństwo niektórych pestycydów w dalszym ciągu jest przedmiotem naukowych kontrowersji, nawet przy założeniu, że ekspozycja mieści się w granicach dopuszczalności [5]. Powodem są potencjalne skutki dodatkowe, związane z narażeniem na mieszankę różnych pestycydów, czego w procesie zatwierdzania tych preparatów nie bierze się z reguły pod uwagę [5]. Podobnie zresztą jak trujących produktów rozkładu pestycydów, np. dioksyn, które powstawać mogą, gdy środki ochrony roślin uwalniane są do środowiska [6].
Problematyczny jest również kadm. W przeglądzie systematycznym i metaanalizie z 2014 r. [5] przeanalizowano setki badań i, jak się okazało, produkty ekologiczne nie dość, że zawierają więcej przeciwutleniaczy, to jeszcze mają niższe stężenie kadmu. To duży plus, ponieważ kadm jest jednym z trzech obecnych w żywności, wysoce toksycznych metali ciężkich, które odkładają się w naszym organizmie [5]. Dlatego właśnie ważne jest, byśmy, w miarę możliwości, starali się go unikać [5]. O połowę niższe stężenie kadmu w żywności ekologicznej jest więc niezaprzeczalną przewagą [5]. Uważa się, że źródłem kadmu są nawozy fosforowe, które dodaje się do upraw konwencjonalnych [7].
Nie wszystkie produkty ekologiczne są oczywiście zdrowe. Przemysł żywności ekologicznej wart jest obecnie dziesiątki miliardów dolarów [8]. Takich wyników nie osiąga się ze sprzedaży marchwi. Na rynku dostępne są obecnie wolne od pestycydów chipsy ziemniaczane i ekologiczne cukierki owocowe [9]. Fakt, że jakiś produkt jest ekologiczny nie oznacza od razu, że jest zdrowy, a pod pewnymi względami może być wręcz gorszy [10]. Wiele osób błędnie zakłada, na przykład, że ekologiczne Oreo mają mniej kalorii, wobec czego można ich zjeść więcej niż Oreo konwencjonalnych [10]. Odpuszczenie sobie aktywności fizycznej uważane jest za bardziej akceptowalne po spożyciu deseru ekologicznego, zamiast konwencjonalnego [10]. Co ciekawe, wyrozumiałość w kwestii rezygnacji z ćwiczeń po spożyciu deseru ekologicznego jest wręcz nieznacznie wyższa niż w przypadku braku jakiegokolwiek deseru; ciastka ekologiczne postrzegane są najwyraźniej jako produkt o ujemnej wartości energetycznej [10]. Jednak śmieciowe jedzenie to nadal śmieciowe jedzenie, nawet w wersji ekologicznej.
Przeceniamy nie tylko korzyści zdrowotne wynikające ze spożycia żywności ekologicznej, ale i ryzyko związane z ekspozycją na pestycydy [11]. Panuje przekonanie, że liczba zgonów wywołanych pozostałościami pestycydów w żywności konwencjonalnej jest równa liczbie zgonów w wyniku wypadków drogowych w USA [12]. Osobom, które wybierają żywność ekologiczną wydaje się, że spożycie produktów konwencjonalnych jest równie szkodliwe, co palenie papierosów [13]. Taki sposób myślenia może być potencjalnie niebezpieczny; grozi bowiem zmniejszeniem ogólnego spożycia owoców i warzyw [4].
Jak pokazało badanie z 2012 r. [14], gdyby raptem połowa populacji USA zwiększyła swoje spożycie owoców i warzyw o jedną porcję dziennie, według danych szacunkowych, można by było zapobiec 20 000 przypadków raka rocznie. Oto właśnie moc owoców i warzyw. Z tym, że przy opracowywaniu tego modelu brano pod uwagę żywność konwencjonalną. Trzeba zatem wziąć pod uwagę, że pozostałości pestycydów zawarte w tych dodatkowych owocach i warzywach przełożyć by się mogły na 10 dodatkowych przypadków raka [14]. No dobrze, w takim razie gdyby każdy Amerykanin zjadał jedną dodatkowę porcję owoców i warzyw dziennie, w skali roku można by było zapobiec „tylko” 19 990 przypadków nowotworów [14]. Autorami tej publikacji byli, co prawda, naukowcy zatrudnieni przez amerykańską organizację Alliance for Food and Farming zaangażowaną w produkcję żywności konwencjonalnej [14]. Niewykluczone zatem, że korzyści zostały tutaj nieco wyolbrzymione, a ryzyko zbagatelizowane; niemniej jednak główny przekaz wydaje się sensowny. Spożycie owoców i warzyw niesie za sobą ogromne korzyści, które znacznie przeważają nad minimalnym ryzykiem związanym z ekspozycją na pestycydy [14]. Tylko po co narażać się na jakiekolwiek ryzyko, skoro można po prostu wybierać produkty ekologiczne? Słuszna uwaga, nie możemy jednak pozwolić, by nasze obawy związane z pestycydami nie pozwalały nam do woli objadać się owocami i warzywami.
Źródło: nutritionfacts.org
[1] H Vainio, E Heseltine, L Shuker, D McGregor, C Partensky. Meeting report: Occupational exposures in insecticide application and some pesticides. European Journal of Cancer and Clinical Oncology Volume 27, Issue 3, 1991, Pages 284–289.[2] S Mostafalou, M Abdollahi. Pesticides and human chronic diseases: evidences, mechanisms, and perspectives. Toxicol Appl Pharmacol. 2013 Apr 15;268(2):157-77.
[3] T Parron, M Requena, A F Hernandez, R Alarcon. Environmental exposure to pesticides and cancer risk in multiple human organ systems. Toxicol Lett. 2014 Oct 15;230(2):157-65.
[4] F Magkos, F Arvaniti, A Zampelas. Organic food: buying more safety or just peace of mind? A critical review of the literature. Crit Rev Food Sci Nutr. 2006;46(1):23-56.
[5] M Baranski, D Srednicka-Tober, N Volakakis, C Seal, R Sanderson, G B Stweard, C Benbrook B Biavati and More. Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: a systematic literature review and meta-analyses. Br J Nutr. 2014 Sep 14;112(5):794-811.
[6] E Holt, R Weber, G Stevenson, C Gaus. Formation of dioxins during exposure of pesticide formulations to sunlight. Chemosphere. 2012 Jul;88(3):364-70.
[7] A Linden, K Andersson, A Oskarsson. Cadmium in organic and conventional pig production. Arch Environ Contam Toxicol. 2001 Apr;40(3):425-31.
[8] C Dimitri, L Oberholtzer. Marketing U.S. Organic Foods: Recent Trends From Farms to Consumers. Economic Information Bulletin No. (EIB-58) 36 pp, September 2009.
[9] M Monette. The science of pesticide-free potato chips. CMAJ. 2012 Oct 2; 184(14): E741–E742.
[10] J P Schuldt, N Schwarz. The “organic” path to obesity? Organic claims influence calorie judgments and exercise recommendations. Judgment and Decision Making, vol. 5, no. 3, June 2010, pp. 144-150.
[11] W J Lee, M Shimizu, K M Kniffin, B Wansink. You taste what you see do organic labels bias taste perceptions? Food Quality and Preference Volume 29, Issue 1, July 2013, Pages 33–39.
[12] P R Williams, J K Hammitt. Perceived risks of conventional and organic produce: pesticides, pathogens, and natural toxins. Risk Anal. 2001 Apr;21(2):319-30.
[13] J K Hammitt. Risk perceptions and food choice: an exploratory analysis of organic- versus conventional-produce buyers. Risk Anal. 1990 Sep;10(3):367-74.
[14] R Reiss, J Johnston, K Tucker, J M DeSesso, C L Keen. Estimation of cancer risks and benefits associated with a potential increased consumption of fruits and vegetables. Food Chem Toxicol. 2012 Dec;50(12):4421-7.