Resweratrol a zdrowie metaboliczne – opinia naukowców
Wstęp: Resweratrol zyskał sławę jako składnik czerwonego wina, któremu przypisuje się wszelkiego rodzaju właściwości zdrowotne. W tej serii czterech artykułów sprawdzimy, czy jego deklarowane korzystne działanie znajduje potwierdzenie w badaniach naukowych. Dowiemy się również, z jakimi skutkami ubocznymi wiąże się przyjmowanie resweratrolu w postaci suplementów diety.
Wszystkie artykuły z tej serii:
- Czy resweratrol wydłuża życie? Oto co mówią badania.
- Resweratrol a zdrowie metaboliczne – opinia naukowców
- Resweratrol w terapii choroby Alzheimera, chorób stawów i osteoporozy
- Skutki uboczne resweratrolu – co na ten temat mówią badania.
Aby sprawdzić, czy ilość resweratrolu zawarta w czerwonym winie może wpływać korzystnie na zdrowie, naukowcy przeprowadzili badanie z udziałem mieszkańców regionu Chianti w Toskanii [1]. Celem było ustalenie, czy spożycie resweratrolu wyłącznie ze źródeł pokarmowych może chronić przed długotrwałym osłabieniem sprawności fizycznej [1], stanem zapalnym, chorobami sercowo-naczyniowymi, nowotworami oraz śmiercią [2]. Jakie były wyniki? Niestety rozczarowujące. Jak pokazała 9-letnia obserwacja, spośród wszystkich uwzględnionych markerów stanu zdrowia ilość resweratrolu, jaką badani mieli w organizmie, nie koreluje z poprawą żadnego z nich [2]. Dosyć to zaskakujące, chociażby ze względu na czynniki zakłócające, które idą w parze z piciem wina [1].
Miłośnicy wina rzadziej palą papierosy, mają z reguły wyższe IQ, rodziców z wyższym poziomem wykształcenia oraz wyższy status socjoekonomiczny [3]. Tak na logikę wszystkie te czynniki powinny korelować z lepszym stanem zdrowia. W ramach dygresji: przypadkiem odwrotnym są miłośnicy piwa. Mają zwykle niższe IQ, przynależą do niższych klas społecznych, a ich rodzice mają niższy poziom wykształcenia [3]. Średni poziom IQ mężczyzn pijących wino wynosi 113, mężczyzn pijących piwo ‒ 95 [3].
Mimo wszystko nic nie wskazuje na to, by istniała korelacja między spożyciem resweratrolu z wina i dobrym stanem zdrowia. Niewykluczone, że przyczyną jest tutaj ilość [4]. Wśród populacji, które piją dużo wina, średnia dzienna dawka resweratrolu wynosi mniej niż 1 mg [4].
Niektórzy „eksperci” kierują się dawkami stosowanymi w badaniach na zwierzętach laboratoryjnych i zalecają, aby spożywać resweratrol w ilości 1 gram dziennie [5]. Ile więc trzeba wypić czerwonego wina, żeby to osiągnąć? Osiem tysięcy kieliszków dziennie [5]. Dla tych, co wina czerwonego nie lubią, alternatywą może być kilka tysięcy litrów wina białego albo ponad 2000 kg jabłek czy winogron, ponad 20 000 kg fistaszków, niecały 1000 kg czekolady albo niemal milion butelek piwa [5].
W jedzeniu i napojach resweratrol występuje w zbyt małych ilościach, by wywierać wpływ na zdrowie [6]. Pozostają jeszcze suplementy, ale biodostępność resweratrolu, nawet w wysokich dawkach, została w ostatnim czasie podana w wątpliwość [7]. W wyniku suplementacji poziom resweratrolu we krwi osiąga maksymalnie 40 nmol, a w badaniach in vitro korzystne działanie zaobserwowano przy stężeniu 5 000-250 000 nmol, czyli ponad stukrotnie większym [7]. Podczas gdy u ludzi dobicie do niezbędnego minimum wydaje się niemożliwe, nawet przy suplementacji aż 5 gramów dziennie [8], w badaniach na gryzoniach stężenie resweratrolu we krwi niektórych osobników wynosiło aż 32 000 nmol [9]. Z czego to wynika?
Chociaż w organizmie człowieka resweratrol jest szybko wchłaniany, szybko jest też metabolizowany w jelitach i wątrobie [10], przez co w krwiobiegu zostaje go bardzo niewiele [11]. Wyróżnia się jednak ponad 20 aktywnych biologicznie metabolitów tego związku [12], które trafiają do krwi w dużo większych stężeniach, rzędu 20 000 nmol [7].
A może by tak wykorzystać tutaj sztuczkę z czarnym pieprzem? Jego dodatek pozwala w końcu zahamować naturalne mechanizmy detoksykacji organizmu. Działa w przypadku kurkumy, może podziała też z resweratrolem? Owszem, ale tylko u myszy [13]. Zawarta w czarnym pieprzu piperyna zwiększa u nich maksymalne stężenie resweratrolu we krwi o ponad 1000% [13]. U ludzi nie robi niestety żadnej znaczącej różnicy [14].
W 2014 r. na łamach jednego z czasopism medycznych ukazał się artykuł pt. „Klęska resweratrolu”, w którym ówczesny stan wiedzy naukowej w zakresie działania tego związku podsumowany został następującymi słowami: „Wnioski są dosyć jednoznaczne: ponad 20 lat hojnie finansowanych badań, a nadal nie mamy dowodów na wpływ resweratrolu na organizm człowieka” [15]. Od tego czasu opublikowano jednak ponad 150 badań klinicznych z udziałem ludzi [16]. Co nowego udało się w nich ustalić?
Z początku uważano, że resweratrol jest przeciwutleniaczem [17], ale jak się później okazało, było to założenie błędne. W metaanalizie randomizowanych badań kontrolowanych nad suplementacją resweratrolu nie stwierdzono klinicznie, czy nawet statystycznie, istotnego wpływu na ogólnoustrojowe markery stresu oksydacyjnego [18]. Odkrycie to pomogło wyjaśnić, dlaczego resweratrol nie działa ochronnie na DNA [19].
A może resweratrol pomaga tylko osobom, u których występują jakieś nieprawidłowości w przebiegu procesów metabolicznych? Cytując rozważania autorów artykułu z 1997 r. [20], „Jakie byłyby nasze wnioski na temat skuteczności penicyliny, gdyby testowana była tylko wśród osób bez żadnych problemów zdrowotnych?” Resweratrolu nie powiązano z poprawą funkcji metabolicznych u osób nieotyłych i bez cukrzycy [21], ani nawet u tych bez cukrzycy, ale z nadwagą [22]. Nic nie wskazuje też na to, by miał on wspierać redukcję masy ciała [23]. Pomaga za to kontrolować poziom cukru we krwi wśród osób z cukrzycą. W randomizowanych badaniach klinicznych wpływ resweratrolu był znikomy dla niemal wszystkich uwzględnionych markerów cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego czy niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby [24]. Wyjątkiem była glikemia na czczo. W metaanalizie z 2021 r. [25] dawki resweratrolu w wysokości 5-500 mg, przyjmowane dwa razy dziennie, powiązano ze spadkiem poziomu cukru we krwi na czczo średnio o 20 mg/dl.
Odnotowano również istotną poprawę kontroli glikemii w perspektywie bardziej długoterminowej, ale tylko w dosyć krótkoterminowych badaniach [24]. Efekty zdecydowanie obiecujące, ale na chwilę obecną nie wiemy, czy utrzymałyby się przez okres dłuższy niż 3 miesiące.
W randomizowanym badaniu z 2014 r. [27], podwójnie zaślepionym i kontrolowanym placebo, przetestowano skuteczność resweratrolu w leczeniu cukrzycowego owrzodzenia stóp, które u cukrzyków stanowi główną przyczynę amputacji kończyn dolnych [26]. W dawce 2 razy dziennie po 50 mg resweratrol pozwolił przyspieszyć proces gojenia się owrzodzeń, o mniej więcej 1 cm w ciągu 60 dni [27]. W końcu jakiś sukces! W następnym artykule zajmiemy się wpływem resweratrolu na zdrowie stawów, mózgu i kości, a w jeszcze następnym ‒ potencjalnymi zagrożeniami.
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Rabassa M, Zamora-Ros R, Urpi-Sarda M, et al. Association of habitual dietary resveratrol exposure with the development of frailty in older age: the Invecchiare in Chianti study. Am J Clin Nutr. 2015;102(6):1534-1542.[2] Semba RD, Ferrucci L, Bartali B, et al. Resveratrol levels and all-cause mortality in older community-dwelling adults. JAMA Intern Med. 2014;174(7):1077-1084.
[3] Mortensen EL, Jensen HH, Sanders SA, Reinisch JM. Better psychological functioning and higher social status may largely explain the apparent health benefits of wine: a study of wine and beer drinking in young Danish adults. Arch Intern Med. 2001;161(15):1844-1848.
[4] Zamora-Ros R, Andres-Lacueva C, Lamuela-Raventós RM, et al. Concentrations of resveratrol and derivatives in foods and estimation of dietary intake in a Spanish population: European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC)-Spain cohort. Br J Nutr. 2008;100(1):188-196.
[5] Weiskirchen S, Weiskirchen R. Resveratrol: how much wine do you have to drink to stay healthy? Adv Nutr. 2016;7(4):706-718.
[6] Novelle MG, Wahl D, Diéguez C, Bernier M, de Cabo R. Resveratrol supplementation: Where are we now and where should we go? Ageing Res Rev. 2015;21:1-15.
[7] Tang PCT, Ng YF, Ho S, Gyda M, Chan SW. Resveratrol and cardiovascular health–promising therapeutic or hopeless illusion? Pharmacol Res. 2014;90:88-115.
[8] Boocock DJ, Faust GES, Patel KR, et al. Phase I dose escalation pharmacokinetic study in healthy volunteers of resveratrol, a potential cancer chemopreventive agent. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2007;16(6):1246-1252.
[9] Sale S, Verschoyle RD, Boocock D, et al. Pharmacokinetics in mice and growth-inhibitory properties of the putative cancer chemopreventive agent resveratrol and the synthetic analogue trans 3,4,5,4’-tetramethoxystilbene. Br J Cancer. 2004;90(3):736-744.
[10] Monika, Garg R, Sardana S. Research problems associated with resveratrol (Trans-3, 5, 4’- trihydroxystilbene; rsv) and various strategies to overcome those problems (Review). Curr Drug Deliv. 2017;14(3):364-376.
[11] Walle T, Hsieh F, DeLegge MH, Oatis JE, Walle UK. High absorption but very low bioavailability of oral resveratrol in humans. Drug Metab Dispos. 2004;32(12):1377-1382.
[12] Singh AP, Singh R, Verma SS, et al. Health benefits of resveratrol: vidence from clinical studies. Med Res Rev. 2019;39(5):1851-1891.
[13] Johnson JJ, Nihal M, Siddiqui IA, et al. Enhancing the bioavailability of resveratrol by combining it with piperine. Mol Nutr Food Res. 2011;55(8):1169-1176.
[14] Bailey HH, Johnson JJ, Lozar T, et al. A randomized, double-blind, dose-ranging, pilot trial of piperine with resveratrol on the effects on serum levels of resveratrol. Eur J Cancer Prev. 2021;30(3):285-290.
[15] Visioli F. The resveratrol fiasco. Pharmacol Res. 2014;90:87.
[16] Resveratrol Search Results. PubMed.
[17] Miller NJ, Rice-Evans CA. Antioxidant activity of resveratrol in red wine. Clin Chem. 1995;41(12 Pt 1):1789.
[18] Omidian M, Abdolahi M, Daneshzad E, et al. The effects of resveratrol on oxidative stress markers: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets. 2020;20(5):718-727.
[19] Heger A, Ferk F, Nersesyan A, et al. Intake of a resveratrol-containing dietary supplement has no impact on DNA stability in healthy subjects. Mutat Res. 2012;749(1-2):82-86.
[20] Soleas GJ, Diamandis EP, Goldberg DM. Resveratrol: a molecule whose time has come? And gone? Clin Biochem. 1997;30(2):91-113.
[21] Yoshino J, Conte C, Fontana L, et al. Resveratrol supplementation does not improve metabolic function in nonobese women with normal glucose tolerance. Cell Metab. 2012;16(5):658-664.
[22] Gliemann L. Dodging physical activity and healthy diet: can resveratrol take the edge off the consequences of your lifestyle? Am J Clin Nutr. 2020;112(4):905-906.
[23] Delpino FM, Figueiredo LM, Caputo EL, Mintem GC, Gigante DP. What is the effect of resveratrol on obesity? A systematic review and meta-analysis. Clin Nutr ESPEN. 2021;41:59-67.
[24] Zeraattalab-Motlagh S, Jayedi A, Shab-Bidar S. The effects of resveratrol supplementation in patients with type 2 diabetes, metabolic syndrome, and nonalcoholic fatty liver disease: an umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2021;114(5):1675-1685.
[25] Zhang T, He Q, Liu Y, Chen Z, Hu H. Efficacy and safety of resveratrol supplements on blood lipid and blood glucose control in patients with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Evid Based Complement Alternat Med. 2021;2021:5644171.
[26] Moxey PW, Gogalniceanu P, Hinchliffe RJ, et al. Lower extremity amputations–a review of global variability in incidence. Diabet Med. 2011;28(10):1144-1153.
[27] Bashmakov YK, Assaad-Khalil SH, Abou Seif M, et al. Resveratrol promotes foot ulcer size reduction in type 2 diabetes patients. ISRN Endocrinol. 2014;2014:816307.