Najlepsza dieta w leczeniu niedoczynności i nadczynności tarczycy
Istnieje wiele chorób autoimmunologicznych, które mają wpływ na funkcjonowanie tarczycy; najpowszechniejsze to choroba Gravesa-Basedowa i zapalenie tarczycy Hashimoto [1]. Choroba Gravesa-Basedowa jest przyczyną nadczynności tarczycy, czyli stanu, w którym tarczyca wytwarza nadmierną ilość hormonów [1]. Chociaż w rzeźniach zwierzętom powinno się z założenia usuwać gruczoły tarczycy, może się zdarzyć, że kawałek mięsa z okolicy szyjnej wyląduje na naszym talerzu [2]. Dojść może wówczas do wystąpienia tzw. „tyreotoksykozy hamburgerowej” [3], czyli objawów nadczynności gruczołu tarczowego, wywołanych spożyciem hamburgera, zawierającego kawałki tarczycy. W tym przypadku problemem nie jest jednak nadmierna produkcja hormonów tarczycy, tylko raczej ich zjedzenie. Spośród tych dwóch przypadków nadczynności tarczycy dużo bardziej powszechna jest choroba Gravesa-Basedowa [4]. Niezależnie od przyczyny w leczeniu nadmiernej aktywności tarczycy pomocne może okazać się wykluczenie z diety mięsa [4]. Dieta roślinna może być związana z niską częstością występowania chorób autoimmunologicznych. Zależność taką zaobserwowano np. na wiejskich obszarach Afryki Subsaharyjskiej [4]. Możliwe, że to zasługa dużej ilości przeciwutleniaczy, zawartych w produktach roślinnych [4]. Związki te stanowią przecież potencjalny czynnik profilaktyczny chorób autoimmunologicznych [4]. Możliwe, że to zasługa zawartych w roślinach związków przeciwzapalnych. Dieta roślinna oparta na produktach nieprzetworzonych to w końcu synonim diety przeciwzapalnej [5]. Możliwości jest wiele, na szczęście z pomocą przychodzą badania naukowe.
Badanie z 2015 r. [4] wykazało, że wykluczenie z diety wszystkich produktów odzwierzęcych, w porównaniu z dietą wszystkożerną, wiąże się z dwa razy niższą częstością występowania nadczynności tarczycy. Średnie działanie ochronne wykazały dieta laktoowowegetariańska i roślinna z dodatkiem ryb [4]. Jednak osoby spożywające wyłącznie produkty roślinne, w porównaniu z wszystkożercami, obniżyły swoje ryzyko rozwoju nadczynności tarczycy aż o 52% [4].
Zaobserwowane działanie ochronne może wynikać albo z wyeliminowania z diety produktów odzwierzęcych, albo z korzyści związanych ze spożyciem roślin, albo z połączenia obu tych czynników [4]. Produkty odzwierzęce, czyli mięso, jajka i nabiał, mogą zawierać, na przykład, duże ilości estrogenu, hormonu, który w badaniach przedklinicznych powiązano z autoimmunizacją [4]. Możliwe też, że w wyniku ograniczenia spożycia produktów odzwierzęcych w naszym organizmie obniża się poziom IGF-1, hormonu wzrostu sprzyjającego rozwojowi nowotworów, który może przyczyniać się również do rozwoju chorób autoimmunologicznych [4]. A może nasze komórki chronione są przez dobroczynne związki zawarte w roślinach, np. fitochemiczne związki polifenolowe, w tym flawonoidy [4]? A może to kwestia zanieczyszczeń środowiskowych, które gromadzą się w łańcuchu pokarmowym [4]? Przykładowo: ryby skażone zanieczyszczeniami przemysłowymi, np. PCB, związane są ze zwiększoną częstością występowania zaburzeń tarczycy [6].
No dobrze, a co z drugą autoimmunologiczną chorobą tarczycy ‒ zapaleniem tarczycy Hashimoto [1]? Przy założeniu odpowiedniego spożycia jodu, choroba ta stanowi główną przyczynę niedoczynności tarczycy, stanu, w którym gruczoł tarczowy wytwarza niewystarczające ilości hormonów [1]. Jak się okazuje, choroba Gravesa-Basedowa nie jest jedynym zaburzeniem autoimmunologicznym, które na wiejskich obszarach Afryki Subsaharyjskiej jest rzadko spotykane, lub wręcz w ogóle nieznane [4]. Wygląda na to, że wśród zamieszkałych tam, prawie wegańskich, społeczności rzadziej występuje również choroba Hashimoto [4].
Istnieją dowody na to, że osoby cierpiące na chorobę Hashimoto mają zaburzony status antyoksydacyjny w organizmie, lecz nie wiadomo czy to skutek czy przyczyna samej choroby [7]. Jedną z oznak zaburzeń autoimmunologicznych jest podwyższony poziom przeciwciał przeciwtarczycowych we krwi. Ich stężenie zależne jest od czynników żywieniowych [8]. Wygląda na to, że podwyższony poziom tych przeciwciał związany jest ze spożyciem tłuszczów zwierzęcych, a niski ‒ ze spożyciem warzyw i innych produktów roślinnych [8]. Zależność ta sugeruje, że pomocna może okazać się dieta przeciwzapalna [8]. I nic dziwnego, choroba Hashimoto to w końcu choroba zapalna, przewlekłe zapalenie gruczołu tarczycy [9].
Innym wytłumaczeniem ochronnego działania diety roślinnej może być ograniczenie spożycia metioniny, aminokwasu, którego skoncentrowanym źródłem są produkty odzwierzęce [10]. Uważa się, że jest to jeden z powodów, dla których spożycie nieprzetworzonych produktów roślinnych korzystnie wpływa na naszą długowieczność, poprzez obniżenie ryzyka rozwoju nowotworów, chorób serca i cukrzycy [10]. Co więcej u myszy niższe spożycie metioniny poprawia funkcjonowanie tarczycy [10]. Jednak, jak do tej pory, zależność między spożyciem metioniny i rozwojem choroby Hashimoto nie była przedmiotem badań na ludziach [10].
Jeśli porównać próbki kału pacjentów z Hashimoto do próbek kontrolnych, okazuje się, że ten rodzaj zaburzenia tarczycy związany jest z wyraźnym obniżeniem liczebności bakterii rodzaju Prevotella [11]. Prevotella to dobre bakterie, żywiące się błonnikiem, znane z tego, że wspierają procesy przeciwzapalne [11]. Obniżony poziom tych bakterii zaobserwowano również w przypadku innych schorzeń autoimmunologicznych, w tym chorób takich jak stwardnienie rozsiane, czy cukrzyca typu 1 [12]. Jak zwiększyć liczebność bakterii Prevotella? Wystarczy jeść więcej produktów roślinnych [13]. W odwrotnym przypadku, jeśli wegetarianin postanowiłby wrócić do diety opartej na mięsie, jajkach i nabiale, mógłby obniżyć poziom bakterii w ciągu zaledwie czterech dni [14]. Można by więc założyć, że wśród osób na diecie roślinnej choroba Hashimoto występować powinna rzadziej. Jednak, jak ustaliliśmy w poprzednim artykule, średnie spożycie jodu wśród wegan jest niepokojąco niskie [15], a przecież niedobór tego pierwiastka również może prowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy. Jak to wygląda w rzeczywistości? Zaraz się przekonamy.
Dieta wegańska, z reguły, związana jest z niższym, nie wyższym, ryzykiem rozwoju niedoczynności tarczycy [16]. Dlaczego „z reguły”? Ponieważ wyniki badań nad dietą roślinną w kontekście obniżania zapadalności i chorobowości niedoczynności tarczycy nie osiągnęły istotności statystycznej [16]. Jak wiadomo weganie są zazwyczaj szczuplejsi, jednak działanie ochronne diety roślinnej nie ogranicza się jedynie do jej wpływu na ilość tkanki tłuszczowej. Ograniczenie ryzyka odnotowano nawet przy kontrolowaniu czynnika masy ciała [16]. Może zatem działanie profilaktyczne diety wegańskiej wynika z tego, że produkty odzwierzęce mogą wywoływać stan zapalny [16]? Pozostaje jeszcze pytanie: jak zmiana sposobu odżywiania sprawdzi się wśród pacjentów, u których choroba Hashimoto została już zdiagnozowana? Więcej na ten temat już w następnym artykule.
Źródło: https://nutritionfacts.org/
[1] Merrill SJ, Minucci SB. Thyroid autoimmunity: an interplay of factors. Vitam Horm. 2018;106:129-45.[2] 53 FR 45890, Nov. 15, 1988.
[3] Wartique L, Pothen L, Pirson N, Hermans MP, Lambert M, Yildiz H. An unusual cause of epidemic thyrotoxicosis. Acta Clin Belg. 2017;72(6):451-3.
[4] Tonstad S, Nathan E, Oda K, Fraser GE. Prevalence of hyperthyroidism according to type of vegetarian diet. Public Health Nutr. 2015;18(8):1482-7.
[5] Bodai BI, Nakata TE, Wong WT, et al. Lifestyle Medicine: A brief review of its dramatic impact on health and survival. Perm J. 2018;22:17-25.
[6] Langer P, Kočan A, Tajtakovác M, et al. Fish from industrially polluted freshwater as the main source of organochlorinated pollutants and increased frequency of thyroid disorders and dysglycemia. Chemosphere. 2007;67(9):S379-85.
[7] Ates I, Yilmaz FM, Altay M, Yilmaz N, Berker D, Güler S. The relationship between oxidative stress and autoimmunity in Hashimoto’s thyroiditis. Eur J Endocrinol. 2015;173(6):791-9.
[8] Matana A, Torlak V, Brdar D, et al. Dietary factors associated with plasma thyroid peroxidase and thyroglobulin antibodies. Nutrients. 2017;9(11):1186.
[9] Caturegli P, De Remigis A, Rose NR. Hashimoto thyroiditis: clinical and diagnostic criteria. Autoimmun Rev. 2014;13(4-5):391-7.
[10] Yang Y, Zhang J, Wu G, et al. Dietary methionine restriction regulated energy and protein homeostasis by improving thyroid function in high fat diet mice. Food Funct. 2018;9:3718-31.
[11] Virili C, Fallahi P, Antonelli A, Benvenga S, Centanni M. Gut microbiota and Hashimoto’s thyroiditis. Rev Endocr Metab Disord. 2018;19(4):293-300.
[12] Zhao F, Feng J, Li J, et al. Alterations of the gut microbiota in Hashimoto’s Thyroiditis patients. Thyroid. 2018;28(2):175-86.
[13] Ishaq HM, Mohammad, IS, Guo H, et al. Molecular estimation of alteration in intestinal microbial composition in Hashimoto’s thyroiditis patients. Biomed Pharmacother. 2017;95:865-74.
[14] David LA, Maurice CF, Carmody RN, et al. Diet rapidly and reproducibly alters the human gut microbiome. Nature. 2014;505(7484):559-63.
[15] Leung AM, Lamar A, He X, Braverman LE, Pearce EN. Iodine status and thyroid function of Boston-area vegetarians and vegans. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96(8):E1303-7.
[16] Tonstad S, Nathan E, Oda K, Fraser G. Vegan diets and hypothyroidism. Nutrients. 2013;5(11):4642-52.