Czym jest śmierć wspomagana medycznie?
Opieka paliatywna ma swoje ograniczenia [1]. Nawet w hospicjach, a więc w miejscach z definicji specjalizujących się w opiece nad nieuleczalnie chorymi, zdarzają się przypadki pacjentów, którym w ostatnich miesiącach życia towarzyszy niemożliwy do uśmierzenia ból [1]. Zdarza się, że pacjenci, którzy, pomimo dołożenia wszelkich starań ze strony lekarzy, do końca życia skazani są na niewyobrażalne cierpienie, nie chcą czekać, aż śmierć nadejdzie samoistnie [2].
Śmierć wspomagana medycznie w opinii publicznej
Decydując się na samobójstwo wspomagane medycznie [3] (określane też jako medyczna pomoc w umieraniu [4]) osoby śmiertelnie chore mogą zakończyć swoje życie, poprzez dobrowolne, samodzielne przyjęcie śmiertelnej dawki leku, przepisanego im konkretnie w tym celu przez lekarza [5]. W USA praktyka ta zyskuje coraz większą akceptację opinii publicznej [6]. W 2017 r. za legalizacją samobójstwa wspomaganego medycznie opowiadało się 67% dorosłych Amerykanów [6]. Jednocześnie jednak dokładnie w tym samym roku w kilkudziesięciu stanach legalizacja została odrzucona [6]. Wśród nieuleczalnie chorych pacjentów 60% popiera samą ideę, ale tylko niecałe 11% na poważnie rozważało zakończenie w ten sposób swojego własnego życia [7].
Co na temat śmierci wspomaganej medycznie mówią specjaliści?
Wśród geriatrów zdania są podzielone: 47% praktykę popiera, a 52% jest jej przeciwna [6]. Jeśli chodzi o amerykańskie stowarzyszenia medyczne, spośród wszystkich 150 organizacji swojego poparcia dla śmierci z pomocą lekarza nie wyraziła ani jedna, a jakiekolwiek stanowisko w tej sprawie zajęło tylko 12 z nich [8]. Większość, jak chociażby Amerykańskie Towarzystwo Medyczne (AMA), jest na „nie”, reszta, w tym American Academy of Hospice and Palliative Medicine, oficjalnie zachowała stanowisko neutralne [8]. Na dzień publikacji niniejszego artykułu w USA samobójstwo wspomagane medycznie jest legalne w Dystrykcie Kolumbii i 9 stanach [8]. Są to: Kalifornia, Kolorado, Hawaje, Maine, Oregon, Vermont, Waszyngton, New Jersey i Nowy Meksyk [8]. W obliczu legalizacji stowarzyszenia medyczne w poszczególnych stanach przyjęły w większości stanowisko neutralne [9].
Pierwszym stanem, który zalegalizował medyczną pomoc w umieraniu był Oregon (w skali światowej ubiegła go tylko Szwajcaria) [10]. Ustawa Death With Dignity Act uchwalona została w 1994 r., ale w życie weszła dopiero w roku 1997 [11]. Opóźnienie spowodowane było trzyletnią batalią prawną z władzami państwowymi [11]. Po tym jak w 2006 r. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych utrzymał ustawę w mocy, projekty analogicznych aktów prawnych zaczęły powstawać w innych stanach [12].
Czy pacjent powinien mieć wybór?
W ciągu kilkudziesięciu lat od uchwalenia Death With Dignity Act około 3000 nieuleczalnie chorych mieszkańców Oregonu zdobyło receptę na lek z zamiarem spowodowania własnej śmierci, ale na ostateczny krok zdecydowało się tylko około 2000 (9 prób było nieudanych – po przyjęciu teoretycznie śmiertelnych dawek leków pacjenci odzyskali przytomność) [5]. W ostatnim czasie te proporcje się zmieniły – spośród pacjentów, którym leki zostają przepisane, zakończyć swoje życie postanawia tylko około jedna trzecia [13]. Statystyki te przemawiają za słusznością hipotezy, że dla chorych liczy się sama możliwość wyboru [14].
W Oregonie śmierć w wyniku samobójstwa wspomaganego medycznie stanowi obecnie około 0,6% wszystkich zgonów [5], a w krajach europejskich odsetek ten wynosi od 0,1% w Holandii do 1,3% w Szwajcarii [15]. Pomoc medyczna w umieraniu jest legalna w Belgii, Luksemburgu, Holandii, Kanadzie, Kolumbii oraz w jednym stanie w Australii (w Wiktorii) [10]. W zależności od kraju udział lekarza może być mniej lub bardziej bezpośredni. W przypadku eutanazji rola lekarza polega nie tylko na wypisaniu odpowiedniej recepty (tak jak ma to miejsce w przypadku samobójstwa wspomaganego medycznie), ale obejmuje też czynne podanie śmiercionośnego leku umierającemu pacjentowi [16]. Na dzień dzisiejszy eutanazja legalna jest tylko w Belgii i Holandii, gdzie odpowiada za około 4% wszystkich zgonów [15].
Legalność śmierci wspomaganej medycznie
Eutanazja jest nielegalna we wszystkich stanach USA [8]. W 40 stanach jakikolwiek udział lekarza w spowodowaniu śmierci pacjenta jest nielegalny i karalny [8]. W Montanie samobójstwo wspomagane medycznie zostało zdekryminalizowane przez stanowy Sąd Najwyższy [14]. W 2021 r. w Senacie stanu Montana przedłożono ustawę, na mocy której za pomoc pacjentom w samobójstwie lekarzom groziłyby zarzuty zabójstwa [18]. Projekt został jednak odrzucony, stosunkiem głosów 25 do 25 [18].
Alternatywną metodą spowodowania własnej śmierci, legalną w całym USA jest dobrowolne zaprzestanie jedzenia i picia, czyli tzw. VSED (skrót od angielskiego: voluntarily stopping eating and drinking) [17]. Metodę tę omówiliśmy ze szczegółami w serii artykułów, którą otwiera tytuł: „Jak zapewnić sobie dobrą śmierć?”.
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Winyard G, Macdonald L. The limits of palliative care. BMJ. 2014;349:g4285.[2] Ivanović N, Büche D, Fringer A. Voluntary stopping of eating and drinking at the end of life – a “systematic search and review” giving insight into an option of hastening death in capacitated adults at the end of life. BMC Palliat Care. 2014;13(1):1.
[3] Symington BE. Ethics and the legalization of physician-assisted suicide. Ann Intern Med. 2018;168(11):833-834.
[4] Blanke C, Ellis L, Meyskens F. Oregon’s Death with Dignity Act-reply. JAMA Oncol. 2018;4(5):748.
[5] Death with Dignity Act Annual Reports. Oregon Health Authority. 2023.
[6] Rosenberg LJ, Butler JM, Caprio AJ, et al. Results from a survey of American Geriatrics Society members’ views on physician-assisted suicide. J Am Geriatr Soc. 2020;68(1):23-30.
[7] Emanuel EJ, Fairclough DL, Emanuel LL. Attitudes and desires related to euthanasia and physician-assisted suicide among terminally ill patients and their caregivers. JAMA. 2000;284(19):2460-2468.
[8] Barsness JG, Regnier CR, Hook CC, Mueller PS. US medical and surgical society position statements on physician-assisted suicide and euthanasia: a review. BMC Med Ethics. 2020;21(1):111.
[9] Sulmasy DP, Finlay I, Fitzgerald F, Foley K, Payne R, Siegler M. Physician-assisted suicide: why neutrality by organized medicine is neither neutral nor appropriate. J Gen Intern Med. 2018;33(8):1394-1399.
[10] Catford J. Healthy dying: time for health promotion to get serious. Health Promot Int. 2018;33(2):183-186.
[11] Background Brief on … Death with Dignity Act. Legislative Committee Services, Oregon. Sept 2012.
[12] Gonzalez v. Oregon, 126 S Ct 904 (2006).
[13] Ahlzen R. Suffering, authenticity, and physician assisted suicide. Med Health Care Philos. 2020;23(3):353-359.
[14] Hedberg K, New C. Oregon’s death with dignity act: 20 years of experience to inform the debate. Ann Intern Med. 2017;167(8):579-583.
[15] Castelli Dransart DA, Lapierre S, Erlangsen A, et al. A systematic review of older adults’ request for or attitude toward euthanasia or assisted-suicide. Aging Ment Health. 2021;25(3):420-430.
[16] Rurup ML, Smets T, Cohen J, Bilsen J, Onwuteaka-Philipsen BD, Deliens L. The first five years of euthanasia legislation in Belgium and the Netherlands: description and comparison of cases. Palliat Med. 2012;26(1):43-49.
[17] Pope TM. Introduction: voluntarily stopping eating and drinking. Narrat Inq Bioeth. 2016;6(2):75-77.
[18] Montana Senate stops bill to charge doctors aiding in death | AP News
STRESZCZENIE:
Śmierć wspomagana medycznie to praktyka polegająca na dobrowolnym przyjęciu przez nieuleczalnie chorego pacjenta śmiertelnej dawki leku przepisanej przez lekarza. Choć budzi kontrowersje, zyskuje coraz większą akceptację społeczną, zwłaszcza w USA, gdzie jest legalna w 9 stanach i Dystrykcie Kolumbii. W Oregonie, który jako pierwszy zalegalizował tę formę pomocy, większość pacjentów nie decyduje się na użycie przepisanego leku, co wskazuje, że dla wielu kluczowa jest sama możliwość wyboru.
W środowisku medycznym opinie są podzielone, a większość stowarzyszeń zajmuje neutralne lub negatywne stanowisko. Eutanazja – gdzie to lekarz podaje śmiertelny lek – pozostaje nielegalna w USA, z wyjątkiem krajów takich jak Belgia czy Holandia. Alternatywną i legalną w całych Stanach metodą zakończenia życia jest dobrowolne zaprzestanie jedzenia i picia (VSED). Więcej opisujemy w naszym artykule.