Czy stres może być przyczyną halitozy (nieświeżego oddechu)?
Z danych Amerykańskiego Stowarzyszenia Stomatologicznego wynika, że z nieprzyjemnym zapachem z jamy ustnej zmaga się około 50% dorosłych Amerykanów [1]. Jeśli chodzi o dane z innych miejsc na świecie, w zależności od kraju, mówimy o rozpowszechnieniu rzędu od 2% do prawie 80% [1]. Wychodzi więc na to, że średnio co trzecia osoba na Ziemi ma nieświeży oddech [1]. A jaki wpływ na zapach z ust wywiera stres? W badaniu z 2020 r. [2] u zestresowanych studentów wykryto znacznie wyższe stężenie siarkowodoru, czyli gazu o zapachu zgniłych jajek i jednego z głównych lotnych związków siarki, których obecność w jamie ustnej powiązana została z powstawaniem nieświeżego oddechu (wykres 1). Siarkowodór powstaje w wyniku rozkładu cysteiny ‒ aminokwasu zawierającego siarkę, którego skoncentrowanym źródłem jest białko odzwierzęce obecne m.in. w mięsie i nabiale [2]. Czy w przypadku tych zestresowanych studentów była to kwestia jakiejś specyficznej diety? Czy może po prostu brakowało im czasu na mycie zębów?
Najprostszym możliwym wyjaśnieniem jest fakt, że wysoki poziom stresu powoduje suchość w jamie ustnej [3]. Dzieje się tak w ramach tzw. reakcji „walcz albo uciekaj”. Słabnie wtedy produkcja śliny, przez co jama ustna nie może się samoistnie oczyszczać i wypłukać bakterii oraz pozostałości pokarmu. Ten sam mechanizm leży zresztą u podłoża nieświeżego oddechu o poranku [4]. Jednak jeśli chodzi o stres, sprawa jest trochę bardziej skomplikowana, ponieważ znaczenie ma tu też potencjalny udział hormonów stresu.
Przypuszcza się, że pewną rolę mogą tutaj odgrywać hormony płciowe [5]. W badaniu z 2013 r. [5] wykazano, że chociaż w wyniku stresujących sytuacji stężenie związków odpowiedzialnych za powstawanie nieświeżego oddechu u mężczyzn i kobiet wzrasta w jednakowym stopniu, to kobiety zaczynają z wyższym poziomem wyjściowym. W kwestii zapachu z jamy ustnej rola płci wydaje się naprawdę znacząca [4]. Co ciekawe kobiety mają wyższe stężenie lotnych związków siarki w jamie ustnej o poranku (wykres 2) [4]. Nie mówiąc już o tym jaki wpływ na zapach z ust ma cykl menstruacyjny [6]. Jest to zresztą jedna z oficjalnie uznanych przyczyn halitozy: tzw. oddech menstruacyjny [7].
Jak widzimy na poniższym wykresie (wykres 3) [8], w fazie przedmenstruacyjnej i menstruacyjnej stężenie związków odpowiedzialnych za powstawanie nieświeżego oddechu jest wyższe niż w fazie folikularnej, czyli w pierwszej połowie cyklu, przed owulacją. Wygląda więc na to, że suchość w jamie ustnej nie jest jedyną przyczyną nieświeżego oddechu. Istotnym czynnikiem wydają się też hormony [8]. Tylko że fazę przedmenstruacyjną i menstruacyjną charakteryzuje przecież także osłabiony przepływ śliny [8]. W trakcie miesiączki i tuż przed jej rozpoczęciem produkcja śliny znacząco spada (wykres 4) [8]. Czy to oznacza, że wszystko sprowadza się tutaj do suchości w jamie ustnej? Ale chwila, przecież faza przedmenstruacyjna i menstruacyjna to dla kobiet czas w pewnym sensie stresujący. Może to jednak stres jest tutaj tym czynnikiem decydującym?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) to stan podwyższonego stresu przejawiający się poirytowaniem, nerwowością i wahaniami nastroju [3]. Czy to możliwe, by suchość w ustach i nieświeży oddech w trakcie menstruacji były po prostu wynikiem miesiączkowego stresu? Najwyraźniej tak. W badaniu z 2002 r. [3] wykazano, że przedmenstruacyjny wzrost stężenia związków odpowiedzialnych za powstawanie brzydkiego zapachu z ust odnotowuje się tylko wśród kobiet, które zmagają się z PMS. U kobiet, które PMS nie doświadczają, taka zmiana w ogóle nie zachodzi. Co ważne, jeśli chodzi o przepływ śliny, statystycznie, między grupami nie było żadnych różnic [3]. Wyniki te sugerują, że sytuacje stresowe mogą stanowić czynnik predysponujący do wystąpienia nieświeżego oddechu, niezwiązany w żaden sposób z suchością w jamie ustnej, czy ze zmianami w produkcji śliny [3]. O co w takim razie tutaj chodzi? Wszystko sprowadza się do tego, jak na zapach z ust wpływają hormony stresu [9]. W badaniu z 2014 r. [9] bakterie odpowiedzialne za powstawanie nieświeżego oddechu poddano działaniu hormonów stresu (typu adrenalina, czy kortyzol). W efekcie bakterie zaczęły wytwarzać więcej siarkowodoru [9].
Czy można temu jakoś zaradzić? Stresu przecież całkowcie nie unikniemy, więc pierwotnej przyczyny problemu wyeliminować się nie da. No to może, chociaż jakieś sposoby na radzenie sobie z tym uciążliwym objawem? Na naszej stronie mamy już artykuły o tym, jaką rolę w walce z nieświeżym oddechem odgrywa jedzenie („Jak w naturalny sposób pozbyć się osadu na języku i związanej z nim halitozy?”, „Jakie jedzenie wywołuje halitozę, a jakie pomaga ją leczyć?”), jak również przydatne w tym kontekście artykuły o metodach czyszczenia języka („Czyszczenie języka w leczeniu halitozy ‒ skrobanie vs. szczotkowanie”, „Czyszczenie języka ‒ metody i częstotliwość”). Niebawem ukażą się też artykuły na temat gum do żucia oraz jedynego w swoim rodzaju płynu do płukania ust, który nie zabija bakterii pożytecznych.
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Silva MF, Leite FRM, Ferreira LB, et al. Estimated prevalence of halitosis: a systematic review and meta-regression analysis. Clin Oral Investig. 2018;22(1):47-55.[2] De Lima PO, Nani BD, Rolim GS, et al. Effects of academic stress on the levels of oral volatile sulfur compounds, halitosis-related bacteria and stress biomarkers of healthy female undergraduate students. J Breath Res. 2020;14(3):036005.
[3] Queiroz CS, Hayacibara MF, Tabchoury CPM, Marcondes FK, Cury JA. Relationship between stressful situations, salivary flow rate and oral volatile sulfur-containing compounds. Eur J Oral Sci. 2002;110(5):337-40.
[4] Snel J, Burgering M, Smit B, et al. Volatile sulphur compounds in morning breath of human volunteers. Arch Oral Biol. 2011;56(1):29-34.
[5] Lima PO, Calil CM, Marcondes FK. Influence of gender and stress on the volatile sulfur compounds and stress biomarkers production. Oral Dis. 2013;19(4):366-73.
[6] Suzuki N, Yoneda M, Takeshita T, Hirofuji T, Hanioka T. Induction and inhibition of oral malodor. Mol Oral Microbiol. 2019;34(3):85-96.
[7] Porter SR. Diet and halitosis. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2011;14(5):463-8.
[8] Calil CM, Lima PO, Bernardes CF, Groppo FC, Bado F, Marcondes FK. Influence of gender and menstrual cycle on volatile sulphur compounds production. Arch Oral Biol. 2008;53(12):1107-12.
[9] Calil CM, Oliveira GM, Cogo K, Pereira AC, Marcondes FK, Groppo FC. Effects of stress hormones on the production of volatile sulfur compounds by periodontopathogenic bacteria. Braz Oral Res. 2014;28(1):1-8.