Czyszczenie języka w leczeniu halitozy ‒ skrobanie vs. szczotkowanie
Wstęp: Jest to drugi z serii pięciu artykułów na temat czyszczenia języka. Czym jest skrobanie języka i czy jest to najskuteczniejsza z metod jego czyszczenia? Zaraz się przekonamy. Zapraszamy do lektury.
Wszystkie artykuły z tej serii:
- Wpływ skrobania języka na płytkę nazębną, zapalenie dziąseł i próchnicę
- Czyszczenie języka w leczeniu halitozy ‒ skrobanie vs. szczotkowanie
- Czy czyszczenie języka powoduje raka?
- Związek między czyszczeniem języka i zdrowiem serca
- Czyszczenie języka ‒ metody i częstotliwość
Wzrost świadomości społecznej, a co za tym idzie, i zwiększone zapotrzebowanie na metody walki z brzydkim zapachem z ust przełożyły się na znaczny wzrost przemysłu preparatów odświeżających oddech i nasycenie rynku produktami typu miętówki, gumy do żucia, spraye, czy tabletki odświeżające oddech [1]. W rzeczywistości jednak większość z tych sposobów jedynie tymczasowo maskuje nieświeży oddech, co oznacza, że w gruncie rzeczy są to rozwiązania nieskuteczne [1]. W takim razie jak najlepiej radzić sobie z tą przykrą dolegliwością? Czy to możliwe, by pomocne było po prostu płukanie jamy ustnej zwykłą wodą [1]?
Zacznijmy może od nieświeżego oddechu o poranku. Brzydki zapach z ust po przebudzeniu jest powszechnym zaburzeniem [2]. Najczęstszą przyczyną nieświeżego oddechu ogółem jest rozkład białka i fragmentów białka przez mikroorganizmy zasiedlające język i zęby [3]. Chodzi tu konkretnie o aminokwasy zawierające siarkę typu cysteina, czy metionina [4]. W wyniku ich rozkładu powstają lotne związki siarki np. siarkowodór, czyli gaz o zapachu zgniłych jajek [4]. Szacuje się, że mniej więcej 50% dorosłej populacji o poranku ma w wydychanym powietrzu stężenie tych związków „powyżej progu dopuszczalności”, ustanowionego przez „panel organoleptyczny” [5]. Co to oznacza?
„Badanie organoleptyczne uważane jest za złoty standard w diagnostyce brzydkiego zapachu z ust” [6]. W skrócie polega ono na tym, że „diagnosta wącha powietrze wydychane przez pacjenta ustami i nosem, po czym subiektywnie ocenia jego zapach” [7]. W badaniu z 1976 r. [5] przy zastosowaniu tej metody oceniono oddech uczestników o poranku. Jak się okazało, w mniej więcej połowie przypadków zapach wydychanego powietrza przekraczał próg dopuszczalności [5]. Dlaczego? Przyczyną jest tutaj suchość w jamie ustnej [1].
W wyniku obniżonego przepływu śliny, szczególnie w nocy, w jamie ustnej tworzy się efekt stojącego bajora, co sprzyja namnażaniu się bakterii i nasila proces rozkładu resztek pokarmowych [1]. Stąd też biorą się sugestie, że w celu złagodzenia nieświeżego oddechu po przebudzeniu wystarczy przepłukać usta wodą lub też po prostu się wody napić [1]. Czy ta teoria znajduje potwierdzenie w badaniach?
Jak na razie mamy tylko jedno: „Wpływ wody na poranny oddech: randomizowane badanie kliniczne”. Jedna grupa płukała usta wodą w ilości jednej łyżki, druga wodę piła, w ilości mniej więcej jednej szklanki [1]. W obu przypadkach woda okazała się skuteczna. Znaczącą poprawę porannego oddechu odnotowano w obu grupach i nie było między nimi żadnych wyraźnych różnic [1]. Brakowało tutaj jednak grupy kontrolnej. Dobrze byłoby dla porównania sprawdzić, w jakim stopniu oddech uczestników poprawiłby się samoistnie po przywróceniu normalnego przepływu śliny [1].
Po zjedzeniu śniadania brzydki zapach z ust z reguły zanika [8]. Istnieje przekonanie, że poranny oddech odświeża mycie zębów. Prawda jest jednak taka, że tym sposobem stężenie siarkowodoru w jamie ustnej obniżamy raptem o 30% [5]. Zjedzenie śniadania natomiast działa aż dwa razy lepiej ‒ stężenie siarkowodoru obniża aż o 60% [5]. Mechaniczna czynność przeżuwania stymuluje przepływ śliny, a przemieszczanie się jedzenia po powierzchni języka pozwala pozbyć się osadu, symulując tym samym efekt szczotkowania [5]. No dobrze, ale skoro to wszystko kwestia ilości osadu [3], może by tak język rzeczywiście wyszorować przy użyciu szczoteczki, dokładnie tak samo jak zęby? Szczotkowanie języka obniża poziom siarkowodoru o prawie 70%, co by oznaczało, że głównym źródłem śmierdzących gazów jest właśnie język [5].
Jednak w innych badaniach nie wykazano już, by szczotkowanie języka przyczyniało się w jakikolwiek sposób do poprawy zapachu z ust, ani wśród dorosłych [9], ani wśród dzieci [10]. Naukowcy sugerują, że może to być kwestia odruchu wymiotnego, przez który uczestnicy byli po prostu za mało dokładni [10]. A co ze skrobaniem języka? W badaniu z 2006 r. [2] pod względem skuteczności porównano ze sobą szczotkowanie zębów, szczotkowanie zębów plus nitkowanie, szczotkowanie zębów plus skrobanie języka oraz połączenie wszystkich trzech czynności naraz. Jak się okazało, nitkowanie zębów nie ma raczej żadnego wpływu na poranny oddech, a skrobnie języka sprawdza się lepiej, niż szczotkowanie zębów [2]. Wygląda więc na to, że z punktu widzenia poprawy zapachu z ust o poranku, czyszczenie języka może być najistotniejszym elementem higieny jamy ustnej [2].
Nie oznacza to oczywiście, że szczotkowanie zębów na nieświeży oddech w ogóle nie pomaga. W badaniu z 2013 r. [11] uczestnicy na 5 dni przestali myć zęby, i bez zmian kontynuowali tylko stosowanie nici dentystycznej i skrobanie języka. Przez cały ten czas ich zapach z ust monitorowany był przy zastosowaniu metody organoleptycznej ‒ uczestnicy wydmuchiwali powietrze przez rurkę, wprost do nosa jakiegoś biednego diagnosty [11]. Jak się okazało, mimo nitkowania zębów i skrobania języka, po zaprzestaniu mycia zębów zapach z ust badanych uległ pogorszeniu [11].
A jeśli chodzi o same techniki czyszczenia języka? Lepiej wybrać szczotkowanie, czy skrobanie? W przeglądzie systematycznym z 2006 r. [12] naukowcy zestawili ze sobą wszystkie randomizowane badania kontrolowane, w których różne metody czyszczenia języka porównano pod względem skuteczności w łagodzeniu brzydkiego zapachu z ust wśród dorosłych zmagających się z halitozą. Jakie były wyniki? Skrobnie języka daje nieco lepsze efekty, niż szczotkowanie [12]. Przyczyną może być tutaj różnica w szerokości między standardową szczoteczką do zębów i standardową skrobaczką do języka [8]. Szczoteczki są z reguły węższe i być może właśnie dlatego z usuwaniem osadu z języka radzą sobie mniej skutecznie niż specjalnie do tego przystosowane skrobaczki [8].
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Van der Sluijs E, Slot DE, Bakker EWP, Van der Weijden GA. The effect of water on morning bad breath: a randomized clinical trial. Int J Dent Hyg. 2016;14(2):124-34.[2] Faveri M, Hayacibara MF, Pupio GC, Cury JA, Tsuzuki CO, Hayacibara RM. A cross-over study on the effect of various therapeutic approaches to morning breath odour. J Clin Periodontol. 2006;33(8):555-60.
[3] Danser MM, Gómez SM, Van der Weijden GA. Tongue coating and tongue brushing: a literature review. Int J Dent Hyg. 2003;1(3):151-8.
[4] Seerangaiyan K, Jüch F, Winkel EG. Tongue coating: its characteristics and role in intra-oral halitosis and general health-a review. J Breath Res. 2018;12(3):034001.
[5] Tonzetich J, Ng SK. Reduction of malodor by oral cleansing procedures. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1976;42(2):172-81.
[6] Renvert S, Noack MJ, Lequart C, Roldán S, Laine ML. The underestimated problem of intra-oral halitosis in dental practice: an expert consensus review. Clin Cosmet Investig Dent. 2020;12:251-62.
[7] Silva MF, Leite FRM, Ferreira LB, et al. Estimated prevalence of halitosis: a systematic review and meta-regression analysis. Clin Oral Investig. 2018;22(1):47-55.
[8] Van der Sleen MI, Slot DE, Van Trijffel E, Winkel EG, Van der Weijden GA. Effectiveness of mechanical tongue cleaning on breath odour and tongue coating: a systematic review. Int J Dent Hyg. 2010;8(4):258-68.
[9] Gonçalves AC de S, Martins MCN, Paula BL de, Weckwerth PH, Franzolin S de OB, Silveira EMV. A new technique for tongue brushing and halitosis reduction: the X technique. J Appl Oral Sci. 2019;27:e20180331.
[10] Ileri Keceli T, Gulmez D, Dolgun A, Tekcicek M. The relationship between tongue brushing and halitosis in children: a randomized controlled trial. Oral Dis. 2015;21(1):66-73.
[11] Matarazzo F, Reino DM, Hayacibara RM, de Faveri M, Fujimaki M. Effect of toothbrushing discontinuation on morning volatile sulfur compounds in periodontally healthy subjects. Oral Health Prev Dent. 2013;11(4):309-13.
[12] Outhouse TL, Al-Alawi R, Fedorowicz Z, Keenan JV. Tongue scraping for treating halitosis. Cochrane Database Syst Rev. 2006;(2):CD005519.