Czy suplementacja kolagenu łagodzi objawy chorób stawów?
Wszystkie artykuły z tej serii:
- Czy suplementacja kolagenu przeciwdziała starzeniu się skóry?
- Czy suplementacja kolagenu łagodzi objawy chorób stawów?
- Dieta na poprawę syntezy kolagenu ‒ co jeść, żeby wspomóc produkcję kolagenu w skórze?
Niemal tysiąc lat temu pewna średniowieczna zakonnica zasugerowała, że spożycie żelatyny może łagodzić ból stawów [1]. W 2000 r. teorię tę przetestowano w badaniu wieloośrodkowym, randomizowanym, podwójnie zaślepionym i kontrolowanym placebo [1]. Interwencja okazała się niestety bezskuteczna [1]. W 2012 r. właściwości kolagenu zweryfikowano w badaniu z udziałem pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego i kolanowego [2]. Efekty ponownie nie były lepsze niż w przypadku placebo. Wyniki metaanalizy z 2019 r. [3] wyglądają już bardziej obiecująco. Wykazano tutaj, że suplementacja kolagenu może łagodzić objawy choroby zwyrodnieniowej stawów [3]. Do oceny nasilenia objawów wykorzystano wskaźniki WOMAC i VAS [3]. Ten pierwszy pozwolił ustalić, że kolagen może redukować sztywność stawów, nie pomaga jednak na dolegliwości bólowe, czy ograniczoną sprawność ruchową [3]. Poprawa wszystkich objawów razem wziętych była za to istotna statystycznie [3]. Wskaźnik VAS pokazał natomiast, że kolagen w stopniu istotnym statystycznie zmniejsza nasilenie dolegliwości bólowych [3].
Jest jednak jedno ważne zastrzeżenie: jeśli z analizy wykluczyć najmniejsze z uwzględnionych tutaj badań (którego autorzy byli pracownikami firmy zajmującej się sprzedażą suplementów z kolagenem), wszystkie wyniki tracą nagle istotność kliniczną [4], co oznacza, że odnotowane efekty były bardzo niewielkie, w praktyce w ogóle niezauważalne. Nie mówiąc już o tym, że wszystkie przeanalizowane tutaj badania były w jakiś sposób powiązane z branżą kolagenową, czy to finansowane przez producentów suplementów, czy to przeprowadzone przez osoby dla tych producentów pracujące [4].
Należy też zwrócić uwagę na pewną niepokojącą prawidłowość: z pominięciem jednej publikacji, która się z tego schematu wyłamała, w pozostałych przypadkach im mniejsze było badanie, tym bardziej znaczące odnotowano w nim rezultaty [4]. Jest to typowa oznaka stronniczości publikacji. Naukowcy przeprowadzają całe mnóstwo małych badań, publikują tylko te z wynikami pozytywnymi, a wyniki negatywne nigdy nie wychodzą na światło dzienne [4]. Trudno nie odnieść wrażenia, że autorzy omawianej metaanalizy byliby skłonni dopuścić się takiej wybiórczej publikacji danych, szczególnie jeśli wziąć pod uwagę ich znaczne i wspomniane już konflikty interesów [4]. Podejrzenia może wzbudzać też fakt, że ze skuteczniejszym działaniem powiązano tutaj mniejsze dawki, stosowane przez krótszy czas [4]. No dobrze, ale najnowsze z badań w tej metaanalizie opublikowane zostało w 2016 r. [4] Mamy może jakieś dane bardziej aktualne? Najwyraźniej nie.
Autorzy kompleksowego przeglądu systematycznego z 2022 r. [5], ku swojemu własnemu zaskoczeniu odkryli, że to badanie z 2016 r. było w rzeczywistości ostatnim, jakie opublikowano nad suplementacją kolagenu wśród pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Jeszcze starsze są dane dotyczące reumatoidalnego zapalenia stawów. W tym kontekście kolagen przetestowano ostatnio w roku 2011. Dlaczego? Jedną z możliwych przyczyn jest wysoka częstotliwość występowania skutków ubocznych wśród osób przyjmujących suplementy z kolagenem [5]. Niewykluczone też, że te preparaty są po prostu mało skuteczne [5].
Gdyby producenci kolagenu naprawdę wierzyli w skuteczność swoich wyrobów, dalsze badania byłyby im przecież na rękę [6]. Preparat o udowodnionym, dobroczynnym wpływie na stawy to w końcu istna żyła złota [6]. Jeśli mieliby w swoim przekonaniu szansę na pozytywne wyniki, nie wahaliby się takich badań sfinansować, a ponieważ jeszcze tego nie zrobili, można śmiało przypuszczać, że tak naprawdę nie są pewni, czy uda im się dowieść jakichkolwiek korzyści [6].
Mamy jednak jedno badanie dotyczące kolagenu, opublikowane po 2016 roku, które jest jak dotąd największym tego typu badaniem, obejmującym ponad 150 uczestników i sfinansowanym przez jednego z producentów kolagenu [7]. Wśród uczestników przyjmujących suplementy z kolagenem odnotowano znaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę funkcjonalności stawu kolanowego [7]. Z tym że w grupie placebo efekty były praktycznie takie same, bez żadnych istotnych różnic [7]. Wychodzi więc na to, że równie dobrze co kolagen działają zwykłe tabletki z cukru [7]. Mamy więc dosyć jasną wskazówkę, że kolagen jest po prostu bezskuteczny [7].
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną ważną kwestię. W badaniach nad kolagenem w roli placebo wykorzystano albo cukier, albo celulozę [4]. Dotyczy to zarówno omówionych dzisiaj badań w zakresie chorób stawów [4], jak i publikacji z poprzedniego artykułu, na temat zdrowia skóry [8]. Zatem nawet gdyby kolagen okazał się w jakikolwiek sposób pomocny i tak nie mielibyśmy dowodów, że stwierdzone w badaniu dobroczynne właściwości są charakterystyczne wyłącznie dla kolagenu [9]. A co jeśli przyniósł efekty tylko dlatego, że jak każde inne białko, stanowi źródło aminokwasów [9]? To by oznaczało, że wszelkie korzyści, jakie nieść może za sobą suplementacja kolagenu są wynikiem niczego innego, jak zwiększonej podaży aminokwasów w diecie. Dlaczego więc kolagenu nie zamienić, chociażby, na dodatkową porcję hummusu?
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Moskowitz RW. Role of collagen hydrolysate in bone and joint disease. Semin Arthritis Rheum. 2000;30(2):87-99.[2] Van Vijven JPJ, Luijsterburg P a. J, Verhagen AP, van Osch GJVM, Kloppenburg M, Bierma-Zeinstra SMA. Symptomatic and chondroprotective treatment with collagen derivatives in osteoarthritis: a systematic review. Osteoarthritis Cartilage. 2012;20(8):809-821.
[3] García-Coronado JM, Martínez-Olvera L, Elizondo-Omaña RE, et al. Effect of collagen supplementation on osteoarthritis symptoms: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Int Orthop. 2019;43(3):531-538.
[4] von Hippel PT. Do collagen supplements reduce symptoms of osteoarthritis? Meta-analytic results do not support strong conclusions. Int Orthop. 2021;45(12):3283-3284.
[5] Jabbari M, Barati M, Khodaei M, et al. Is collagen supplementation friend or foe in rheumatoid arthritis and osteoarthritis? A comprehensive systematic review. Int J Rheum Dis. 2022;25(9):973-981.
[6] von Hippel PT. Researching collagen to help his achy knees, a statistician explores the painfully weak evidence. Stat. Jan 2022.
[7] Bongers CCWG, Ten Haaf DSM, Catoire M, et al. Effectiveness of collagen supplementation on pain scores in healthy individuals with self-reported knee pain: a randomized controlled trial. Appl Physiol Nutr Metab. 2020;45(7):793-800.
[8] de Miranda RB, Weimer P, Rossi RC. Effects of hydrolyzed collagen supplementation on skin aging: a systematic review and meta-analysis. Int J Dermatol. 2021;60(12):1449-1461.
[9] Albornoz CA, Shah S, Murgia RD, Wang JV, Saedi N. Understanding aesthetic interest in oral collagen peptides: A 5-year national assessment. J Cosmet Dermatol. 2021;20(2):566-568.