Czy warto się szczepić? Korzyści i skutki uboczne szczepienia przeciwko półpaścowi
Wstęp: W tej serii trzech artykułów omówimy badania ukazujące plusy i minusy szczepień przeciwko grypie, zapaleniu płuc i półpaścowi.
Wszystkie artykuły z tej serii:
- Czy warto się szczepić? Korzyści i skutki uboczne szczepienia przeciwko grypie
- Czy warto się szczepić? Korzyści i skutki uboczne szczepienia przeciwko zapaleniu płuc
- Czy warto się szczepić? Korzyści i skutki uboczne szczepienia przeciwko półpaścowi
Szczepienia w wieku dorosłym można by uznać za fundament długiego życia w zdrowiu [1]. W przypadku półpaśca główną przeszkodą na drodze do zwiększenia powszechności szczepień jest brak dostatecznej wiedzy na temat samej choroby [1]. Półpaśca wywołuje reaktywowany wirus ospy wietrznej [2]. Po przebytej ospie wirus pozostaje ukryty w rdzeniu kręgowym i czeka na okazję do ponownego ataku [2]. Wiele lat później dochodzi do reaktywacji zakażenia i tak rozwija się półpasiec [3]. Objawem choroby są pęcherze skórne umiejscowione na obszarach unerwionych przez jeden korzeń rdzeniowy [3]. Wysypka pojawia się po jednej stronie ciała i układa się w charakterystyczny kształt pasa, który nie przekracza przedniej środkowej linii tułowia — stąd też nazwa „półpasiec” [3]. W ramach ciekawostki: nazwy choroby zarówno w języku łacińskim (shingles), jak i greckim (zoster) po polsku oznaczają dosłownie „pas” [4].
Wysypka ta może powodować silne dolegliwości bólowe i pozostawiać po sobie ślady w postaci blizn lub przebarwień [4]. Znika z reguły samoistnie, w ciągu kilku tygodni [4]. Najczęstszym powikłaniem półpaśca jest tzw. neuralgia popółpaścowa (inaczej: nerwoból postherpetyczny) – przewlekły, nieraz bardzo nasilony ból, który utrzymuje się przez okres ponad 1 roku od zachorowania [4]. Występuje u około 30-50% pacjentów i z reguły obejmuje nerwy tylko wokół tułowia, jednak w 10-25% przypadków rozprzestrzenia się dodatkowo na twarz, co prowadzić może do nieodwracalnego niedowładu mięśni twarzy, jak również utraty słuchu [4] lub wzroku [5]. Jakby tego było mało, na okres kilku tygodni od stwierdzenia choroby półpasiec aż pięciokrotnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu [6]. Potem ryzyko maleje stopniowo, na przestrzeni kolejnych 6 do 12 miesięcy [7].
Jak już wspominaliśmy, mało kto zdaje sobie z tego wszystkiego sprawę. Niska świadomość w tym zakresie zaskakuje, tym bardziej że ryzyko rozwoju półpaśca w ciągu całego życia wynosi 30% [8]. Oznacza to, że wcześniej czy później, z chorobą będzie się musiała zmierzyć prawie co trzecia osoba na świecie. W przypadku młodych dorosłych prawdopodobieństwo zachorowania każdego roku wynosi tylko około 1 do 1000, ale u osób starszych jest już wyższe – mniej więcej 1 do 100 [8]. W przeliczeniu na populację USA mówimy tu o milionie przypadków półpaśca rocznie [8]. Na szczęście przeciwko tej chorobie można się zaszczepić.
Pierwsza szczepionka przeciwko półpaścowi, stworzona z wykorzystaniem osłabionego szczepu wirusa, została dopuszczona do obrotu w 2006 r. [9] Była skuteczna tylko w około 50% i nie mogła być podawana osobom z obniżoną odpornością, m.in. zakażonym wirusem HIV, czy przyjmującym leki immunosupresyjne (np. te stosowane w chemioterapii) [9]. W 2017 r. zatwierdzona została szczepionka rekombinowana, skuteczna aż w 90-97% [9]. Wymaga dwóch wstrzyknięć, w odstępie 2-6 miesięcy [9], a bez refundacji wiąże się z kosztami rzędu 1000 zł [4]. Ponadto, w mniej więcej 10% przypadków, wywoływać może przejściowe objawy ogólnoustrojowe, typu bóle mięśni, zmęczenie, bóle głowy, gorączkę i dreszcze [4]. Dolegliwości bywają na tyle nasilone, że zakłócać mogą wykonywanie zwykłych, codziennych czynności [4]. Mimo tego, z uwagi na wysoką skuteczność, nowa szczepionka zalecana jest wszystkim osobom powyżej 50. roku życia, łącznie z tymi, które przyjęły wcześniej szczepionkę starą [9]. Nowa szczepionka ma, co prawda, dopiero jakieś 5 lat, więc na chwilę obecną nie wiadomo za dużo na temat jej skuteczności i bezpieczeństwa w perspektywie długoterminowej [10]. Zapowiada się jednak obiecująco [11].
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Ecarnot F, Bernabei R, Gabutti G, et al. Adult vaccination as the cornerstone of successful ageing: the case of herpes zoster vaccination. A European Interdisciplinary Council on Ageing (EICA) expert focus group. Aging Clin Exp Res. 2019;31(3):301-307.[2] McElhaney JE, Verschoor C, Pawelec G. Zoster vaccination in older adults: efficacy and public health implications. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2019;74(8):1239-1243.
[3] Gagliardi AMZ, Andriolo BNG, Torloni MR, Soares BGO. Vaccines for preventing herpes zoster in older adults. Cochrane Database Syst Rev. 2016;3(3):CD008858.
[4] Schmader K. Herpes zoster. Ann Intern Med. 2018;169(3):ITC19-ITC31.
[5] Moniuszko A, Sosnowska M, Zajkowska A, et al. Blindness resulting from orbital complications of ophthalmic zoster. Postepy Dermatol Alergol. 2015;32(5):396-399.
[6] Zuin M, Rigatelli G, Adami A. Cerebrovascular events after herpes zoster infection: a risk that should be not underestimated. J Neurovirol. 2019;25(4):439-447.
[7] Warren-Gash C. Herpes zoster: epidemiological links with stroke and myocardial infarction. J Infect Dis. 2018;218(suppl_2):S102-S106.
[8] Coll PP, Costello VW, Kuchel GA, Bartley J, McElhaney JE. The prevention of infections in older adults: vaccination. J Am Geriatr Soc. 2020;68(1):207-214.
[9] Shafran SD. Prevention of shingles: better protection and better value with recombinant vaccine. Ann Intern Med. 2019;170(6):416-417.
[10] Johnson RW, Levin MJ. Herpes zoster and its prevention by vaccination. Interdiscip Top Gerontol Geriatr. 2020;43:131-145.
[11] Le P. Which shingles vaccine for older adults? BMJ. 2018;363:k4203.