Skuteczność miłorzębu japońskiego jako suplementu na demencję
Ponad jedna trzecia Amerykanów w podeszłym wieku przyjmuje „suplementy na zdrowie mózgu” [1]. Zyski ze sprzedaży tego typu preparatów, w samym USA, sięgają miliardów dolarów rocznie, a jednym z najpopularniejszych jest miłorząb japoński, znany również jako Ginkgo biloba [1]. Z badań ankietowych dotyczących gospodarstw domowych wynika, że suplementy z miłorzębem przyjmuje nawet do 2% Amerykanów [2]. Ginkgo biloba jest gatunkiem drzewa o liściach w kształcie wachlarza (Zdjęcie 1) [3]. Roślina ta przetrwała już ponad ćwierć miliarda lat, w związku z czym nazywana jest żywą skamieliną [3]. Ze względu na swoją wytrzymałość miłorząb jest jednym z ulubieńców architektów przestrzeni miejskiej. Niestraszny jest mu nawet wybuch bomby atomowej (był to zresztą jeden z niewielu organizmów w pobliżu strefy zero, którym udało się przetrwać zagładę w Hiroszimie).
W ciągu ostatnich 30 lat ekstrakt z liści miłorzębu stał się jednym z najpowszechniej stosowanych ziołowych preparatów na demencję [4]. W 2009 r. opublikowano przegląd 36 randomizowanych badań kontrolowanych, w których udział wzięło ponad 4000 uczestników [5]. We wnioskach napisano, że „dowody na przewidywalne i istotne klinicznie korzyści ze stosowania Ginkgo biloba u osób z demencją są niespójne i niewiarygodne” [5]. W jednym z badań zmiany na plus były naprawdę znaczące, ale w pozostałych efektów nie było w ogóle [5]. Ostatecznie rozstrzygnąć tę kwestię miały dwa duże badania randomizowane, podwójnie zaślepione i kontrolowane placebo [6], [7]. Pierwsze przeprowadzone zostało w Europie i sfinansowane przez jednego z producentów suplementów z miłorzębem [7]. Drugie natomiast, największe i najdłuższe badanie w tym zakresie w historii, przeprowadzono w USA i sfinansowano je ze środków amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH) [6]. Udział w badaniach wzięło łącznie ponad 5000 kobiet i mężczyzn w podeszłym wieku, których zdolności poznawcze były albo całkiem w normie, albo w łagodnym stopniu osłabione [6], [7]. Uczestników losowo przydzielono do jednej z dwóch grup: pierwsza grupa przez okres 5-6 lat przyjmowała ekstrakt z liści miłorzębu, druga ‒ placebo [6], [7]. Celem eksperymentów było sprawdzenie, czy uda się zapobiec rozwojowi demencji [6], [7]. Terminem łagodne zaburzenia poznawcze (ang. mild cognitive impairment, MCI) określa się pośredni stan kliniczny między normalnymi zdolnościami poznawczymi dla danego wieku i demencją. Tempo konwersji MCI w demencję wynosi około 10% rocznie [8]. Jakie były wyniki tych dwóch badań [6], [7]? W dużym skrócie: wyraźnych korzyści nie stwierdzono w żadnym, co oznacza, że miłorząb na pewno nie zapobiega demencji [9]. A co z leczeniem?
Wśród osób, które cierpią już na chorobę Alzheimera [10] albo ogólnie na demencję [4] ekstrakt z liści rośliny może spowalniać nasilanie się zaburzeń poznawczych. Rzecz jasna warunkiem koniecznym jest tutaj suplement, który ten ekstrakt będzie rzeczywiście zawierał, a jak się okazuje, bywa z tym różnie. Badania przeprowadzone zarówno w Europie [11], jak i w USA [12] wykazały, że w niektórych z dostępnych na rynku preparatów miłorząb jest praktycznie nieobecny. Mniej więcej co szósty suplement w całości składał się z wypełniaczy, a DNA Ginkgo biloba było w tych preparatach niewykrywalne [12].
Jeśli chodzi o skutki uboczne, w standardowych dawkach (typu 2 razy dziennie po 120 mg) ekstrakt z miłorzębu japońskiego może wywoływać łagodne problemy żołądkowe, bóle i zawroty głowy, zaparcia oraz alergiczne reakcje skórne [3]. Wyższe dawki skutkować mogą nerwowością, biegunką, mdłościami, wymiotami i osłabieniem [3]. Poza tym mamy jeszcze kilkanaście opisów przypadków, w których miłorząb powiązano z samoistnymi krwawieniami [13]. Na szczęście przeglądy systematyczne badań nad demencją nie potwierdziły tej zależności [13]. Mimo wszystko ostrożności nigdy za wiele, w związku z czym, w przypadku zaplanowanej operacji, zaleca się, by suplementację przerwać przynajmniej 2 tygodnie wcześniej [3].
Słowem podsumowania warto przytoczyć wyniki opublikowanego niedawno przeglądu w zakresie metod leczenia choroby Alzheimera [14]. Ustalono w nim, że suplementacja miłorzębu japońskiego jest jednym z niewielu rozwiązań, które na funkcje poznawcze wpływają rzeczywiście lepiej niż placebo [14].
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Block BR, Albanese SG, Hume AL. Online promotion of “brain health” supplements. Sr Care Pharm. 2021;36(10):489-492.[2] Franke AG, Heinrich I, Lieb K, Fellgiebel A. The use of Ginkgo biloba in healthy elderly. Age (Dordr). 2014;36(1):435-444.
[3] Shaito A, Thuan DTB, Phu HT, et al. Herbal medicine for cardiovascular diseases: efficacy, mechanisms, and safety. Front Pharmacol. 2020;11:422.
[4] Yuan Q, Wang CW, Shi J, Lin ZX. Effects of Ginkgo biloba on dementia: An overview of systematic reviews. J Ethnopharmacol. 2017;195:1-9.
[5] Birks J, Grimley Evans J. Ginkgo biloba for cognitive impairment and dementia. Cochrane Database Syst Rev. 2009;(1):CD003120.
[6] Vellas B, Coley N, Ousset PJ, et al. Long-term use of standardised Ginkgo biloba extract for the prevention of Alzheimer’s disease (Guidage): a randomised placebo-controlled trial. Lancet Neurol. 2012;11(10):851-859.
[7] DeKosky ST, Williamson JD, Fitzpatrick AL, et al. Ginkgo biloba for prevention of dementia: a randomized controlled trial. JAMA. 2008;300(19):2253-2262.
[8] Lissek V, Suchan B. Preventing dementia? Interventional approaches in mild cognitive impairment. Neurosci Biobehav Rev. 2021;122:143-164.
[9] Kandiah N, Ong PA, Yuda T, et al. Treatment of dementia and mild cognitive impairment with or without cerebrovascular disease: Expert consensus on the use of Ginkgo biloba extract, EGb 761®. CNS Neurosci Ther. 2019;25(2):288-298.
[10] Liao Z, Cheng L, Li X, Zhang M, Wang S, Huo R. Meta-analysis of ginkgo biloba preparation for the treatment of Alzheimer’s disease. Clin Neuropharmacol. 2020;43(4):93-99.
[11] Czigle S, Tóth J, Jedlinszki N, Háznagy-Radnai E, Csupor D, Tekeľová D. Ginkgo biloba food supplements on the european market – adulteration patterns revealed by quality control of selected samples. Planta Med. 2018;84(6-07):475-482.
[12] Little DP. Authentication of Ginkgo biloba herbal dietary supplements using DNA barcoding. Genome. 2014;57(9):513-516.
[13] Bent S, Goldberg H, Padula A, Avins AL. Spontaneous bleeding associated with ginkgo biloba: a case report and systematic review of the literature. J Gen Intern Med. 2005;20(7):657-661.
[14] Fan F, Liu H, Shi X, Ai Y, Liu Q, Cheng Y. The efficacy and safety of Alzheimer’s disease therapies: an updated umbrella review. J Alzheimers Dis. 2022;85(3):1195-1204.