Miłorząb japoński i nikotynamid w leczeniu jaskry
W skali światowej jaskra stanowi obecnie główną przyczynę nieodwracalnej utraty wzroku [1]. U podłoża schorzenia leży postępujący zanik nerwu wzrokowego, łączącego oko z mózgiem [1]. Najczęstszą jej przyczyną jest zwiększone ciśnienie w gałce ocznej [1]. Jednym z suplementów powszechnie stosowanych przez osoby cierpiące na jaskrę jest miłorząb japoński [2]. Nic nie wskazuje na to, by miał on obniżać ciśnienie wewnątrzgałkowe [3]. Może za to zwiększać przepływ krwi w mózgu, czego dowodzą badania przy zastosowaniu rezonansu magnetycznego [4].
A co z dopływem krwi do oczu [5]? Miłorząb zwiększa przepływ krwi do narządu wzroku, zarówno wśród osób zdrowych, jak i cierpiących na jaskrę [6]. Wobec tego powinien więc poprawiać wzrok i w tym właśnie kontekście przetestowany został w badaniu z 2016 r. [3] Badani przyjmowali ekstrakt z miłorzębu dwa razy dziennie w ilości po 40 mg, w połączeniu z lekami standardowo stosowanymi w terapii jaskry [3]. W porównaniu z placebo kuracja przełożyła się na znaczne spowolnienie progresji wad wzroku wśród pacjentów cierpiących na najbardziej powszechny rodzaj jaskry ‒ jaskrę z otwartym kątem przesączania [3]. Nie ma jednak pewności, czy proces randomizacji został tutaj poprawnie przeprowadzony [3].
Jeśli chodzi o miłorząb japoński w leczeniu jaskry z otwartym kątem przesączania, literatura naukowa ogranicza się w zasadzie do tego jednego badania [3]. Mamy jeszcze pojedynczy opis przypadku, w którym suplementację powiązano z poprawą wzroku [7], i na tym koniec. Przeprowadzono jednak dwa badania interwencyjne nad mniej powszechnym typem schorzenia ‒ jaskrą normalnego ciśnienia [8]. Oba badania były krzyżowe, randomizowane, podwójnie zaślepione i kontrolowane placebo [8]. W obu przetestowano dawkę miłorzębu w wysokości 40 mg, przyjmowanej trzy razy dziennie, a czas trwania interwencji wyniósł 4 tygodnie [8]. Badania niby identyczne, ale wyniki były bardzo różne. W jednym wykazano istotne korzyści ‒ poprawę istniejących wcześniej uszkodzeń pola widzenia [8]. W drugim natomiast korzyści nie wykazano w ogóle [9]. Istotna uwaga dla tych, którzy, pomimo tych sprzecznych wyników, chcieliby wypróbować miłorząb: ważne, żeby najpierw skonsultować się z lekarzem. Roślina ta może bowiem zwiększać ryzyko samoistnych krwawień [10].
Jakie jeszcze suplementy mogą okazać się pomocne w profilaktyce i leczeniu jaskry? Niesamowitego odkrycia dokonano w badaniu opublikowanym w 2017 r. na łamach Science – jednego z najbardziej prestiżowych czasopism naukowych [11]. Wykazano tutaj, że nikotynamid, jedna z form witaminy B3, z ponad 90-procentową skutecznością może zapobiegać rozwojowi jaskry wśród myszy, które są zagrożone chorobą w stopniu szczególnym [11]. W grupie kontrolnej uszkodzenia nerwów w stopniu umiarkowanym lub ciężkim stwierdzono u mniej więcej ⅔ osobników [11]. Natomiast myszy, którym podawano nikotynamid miały aż w 93% przypadków nienaruszone nerwy [11]. Autorzy podsumowali badanie następującymi wnioskami: „Uzyskane tutaj działanie ochronne jest bezprecedensowe i nieoczekiwane” [11]. W komentarzu do badania opublikowanym na łamach New England Journal of Medicine zasugerowano, że potencjał nikotynamidu trzeba teraz przetestować w badaniu klinicznym [12].
Na trop nikotynamidu naprowadził naukowców fakt, że u wszystkich myszy z podwyższonym ryzykiem rozwoju jaskry wykryto porównywalny niedobór NAD+ [12] (którego nikotynamid jest prekursorem). Czy taka sama zależność zachodzi też u ludzi? Najwyraźniej tak. U osób cierpiących na jaskrę stężenie nikotynamidu we krwi jest mniej więcej o ⅓ niższe niż u ich zdrowych rówieśników [13]. Poza tym wyższe spożycie niacyny, innej formy witaminy B3, powiązane zostało z obniżeniem ryzyka rozwoju jaskry [14]. Wyglądało to wszystko bardzo obiecująco. Nadszedł więc czas na badanie kliniczne.
W 2020 r. międzynarodowy zespół naukowców opublikował badanie randomizowane z udziałem pacjentów z jaskrą [15]. Pierwsza grupa przez 12 tygodni przyjmowała nikotynamid, druga ‒ placebo [15]. Następnie na kolejne 12 tygodni zrobiono zamianę: pierwsza grupa przyjmowała placebo, druga ‒ nikotynamid [15]. Jak się okazało, kuracja nikotynamidem przełożyła się na znaczne ograniczenie ryzyka dalszych uszkodzeń pola widzenia [15]. Progresję zmian odnotowano tylko u 4% pacjentów, podczas gdy w fazie placebo odsetek ten wyniósł 12% [15]. W badaniu przeprowadzonym w 2022 r. nikotynamid, w porównaniu z placebo, w ciągu dwóch miesięcy doprowadził do istotnej poprawy wzroku [16]. Nie można tu jednak mówić o porównaniu bezpośrednim, bo uczestnicy przyjmowali też pirogronian (który, tak samo, jak nikotynamid, przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego).
W kolejnych artykułach na temat nikotynamidu omówimy kwestie takie jak koszty, nieprawidłowości w znakowaniu suplementów oraz potencjalne skutki uboczne. Już teraz wszystkie te informacje znaleźć można w książce Michaela Gregera How Not to Age, w rozdziale poświęconym NAD+. Przedstawiono tutaj plusy i minusy wszystkich 9 suplementów, które mogą zwiększać poziom NAD+ w organizmie. Na liście znajdują się: kwas nikotynowy, znany też jako niacyna (NA), nikotynamid, znany też jako niacynamid (NAM), rybozyd nikotynamidu (NR), mononukleotyd nikotynamidu (NMN) dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy (NAD) i tryptofan, plus NR, NMN i NAD w postaci uwodornionej, a więc odpowiednio: NRH, NMNH i NADH.
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Tham YC, Li X, Wong TY, Quigley HA, Aung T, Cheng CY. Global prevalence of glaucoma and projections of glaucoma burden through 2040: a systematic review and meta-analysis. Ophthalmology. 2014;121(11):2081-2090.[2] Rhee DJ, Spaeth GL, Myers JS, et al. Prevalence of the use of complementary and alternative medicine for glaucoma. Ophthalmology. 2002;109(3):438-443.
[3] Sari MD, Sihotang AD, Lelo A. Ginkgo biloba extract effect on oxidative stress marker malonildialdehyde, redox enzyme gluthation peroxidase, visual field damage, and retinal nerve fiber layer thickness in primary open angle glaucoma. Int J Pharm Tech Res. 2016;9:158-166.
[4] Mashayekh A, Pham DL, Yousem DM, Dizon M, Barker PB, Lin DDM. Effects of Ginkgo biloba on cerebral blood flow assessed by quantitative MR perfusion imaging: a pilot study. Neuroradiology. 2011;53(3):185-191.
[5] Chung HS, Harris A, Kristinsson JK, Ciulla TA, Kagemann C, Ritch R. Ginkgo biloba extract increases ocular blood flow velocity. J Ocul Pharmacol Ther. 1999;15(3):233-240.
[6] Park JW, Kwon HJ, Chung WS, Kim CY, Seong GJ. Short-term effects of Ginkgo biloba extract on peripapillary retinal blood flow in normal tension glaucoma. Korean J Ophthalmol. 2011;25(5):323-328.
[7] Dorairaj S, Ritch R, Liebmann JM. Visual improvement in a patient taking ginkgo biloba extract: a case study. Explore (NY). 2007;3(4):391-395.
[8] Quaranta L, Bettelli S, Uva MG, Semeraro F, Turano R, Gandolfo E. Effect of Ginkgo biloba extract on preexisting visual field damage in normal tension glaucoma. Ophthalmology. 2003;110(2):359-362.
[9] Guo X, Kong X, Huang R, et al. Effect of Ginkgo biloba on visual field and contrast sensitivity in Chinese patients with normal tension glaucoma: a randomized, crossover clinical trial. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2014;55(1):110-116.
[10] Bent S, Goldberg H, Padula A, Avins AL. Spontaneous bleeding associated with ginkgo biloba: a case report and systematic review of the literature: a case report and systematic review of the literature. J Gen Intern Med. 2005;20(7):657-661.
[11] Williams PA, Harder JM, Foxworth NE, et al. Vitamin B3 modulates mitochondrial vulnerability and prevents glaucoma in aged mice. Science. 2017;355(6326):756-760.
[12] Liebmann JM, Cioffi GA. Nicking glaucoma with nicotinamide? N Engl J Med. 2017;376(21):2079-2081.
[13] Kouassi Nzoughet J, Chao de la Barca JM, Guehlouz K, et al. Nicotinamide deficiency in primary open-angle glaucoma. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2019;60(7):2509-2514.
[14] Taechameekietichai T, Chansangpetch S, Peerawaranun P, Lin SC. Association between daily niacin intake and glaucoma: national health and nutrition examination survey. Nutrients. 2021;13(12):4263.
[15] Hui F, Tang J, Williams PA, et al. Improvement in inner retinal function in glaucoma with nicotinamide (Vitamin b3) supplementation: A crossover randomized clinical trial. Clin Exp Ophthalmol. 2020;48(7):903-914.
[16] De Moraes CG, John SWM, Williams PA, Blumberg DM, Cioffi GA, Liebmann JM. Nicotinamide and pyruvate for neuroenhancement in open-angle glaucoma: a phase 2 randomized clinical trial. JAMA Ophthalmol. 2022;140(1):11-18.