Jak powstają zmarszczki?
Jak powstają zmarszczki [1]? Ich geneza i natura to temat znany ze swojej złożoności [2], ale aktualnie przyjęła się teoria, że u podłoża powstawania zmarszczek leżą powtarzalne ruchy przylegających do skóry mięśni [3]. Podobny proces zachodzi na skórzanych rękawiczkach ‒ powtarzalne ruchy w miejscach zgięcia dłoni i palców, w połączeniu ze starzeniem się materiału, z czasem doprowadzają do powstania trwałych śladów [4]. W przypadku skóry twarzy źródłem tych powtarzalnych bodźców mechanicznych jest mimika [3]. Opublikowane w 2010 r. 8-letnie badanie longitudinalne [5] pokazało, że jeśli szeroko się uśmiechniemy, możemy przewidzieć, w którym miejscu pojawią się na naszej twarzy zmarszczki w przyszłości. Jak widzimy na poniższych zdjęciach, wywołane ekspresją twarzy tymczasowe „zagniecenia” skóry z czasem ulegają utrwaleniu i tak powstają zmarszczki [5].
Ze względu na to, że powstawanie zmarszczek jest wynikiem powtarzających się ruchów mięśni twarzy, takich jak marszczenie czoła, brwi czy śmiech, autorzy artykułu opublikowanego w 1990 roku w jednym z czasopism dermatologicznych zasugerowali żartobliwie, że najlepszym rozwiązaniem mogłoby być „mieszkanie w samotności, aby ograniczyć mimikę do minimum”, a nawet „przeprowadzka w kosmos, by uniknąć bezlitosnej siły grawitacji” [6].
A tak na poważnie: jeśli ktoś chce zamienić swoją twarz w pozbawioną ekspresji maskę, to są na to sposoby. Mowa tu m.in. o botoksie [7]. W końcu jednym z przeciwwskazań do wykonania zabiegu jest praca, która „wymaga szerokiego zakresu ekspresji twarzy” [8]. Jak do tej pory nie przeprowadzono w tym zakresie żadnych badań. W 2006 r. opublikowano natomiast opis przypadku bliźniaczek jednojajowych, z których jedna, przez okres 13 lat, co roku wydawała dziesiątki tysięcy dolarów na botoks w różnych obszarach twarzy [9]. W porównaniu ze swoją siostrą, która sobie takich zabiegów nie robiła, w dojrzałym wieku kobieta rzeczywiście miała mniej trwałych zmarszczek [9].
W artykule pt. „Sen jako źródło zmarszczek ‒ zniekształcenia skóry podczas snu w kontekście powstawania zmian starzeniowych” [3] próbowano udowodnić, że za tworzenie się zmarszczek odpowiada pozycja snu. Naukowcy sugerowali, że spanie na boku powoduje odkształcenia twarzy pod wpływem nacisku na poduszkę. Lepiej się jednak do tej teorii nie przywiązywać, bo główny autor publikacji jest też przy okazji wspólnikiem w firmie, która za cenę 160 dolarów sprzedaje „zwalczające zmarszczki” poduszki [3]. Z publikacji bardziej bezstronnych wynika, że pozycja, jaką przyjmujemy podczas snu, nie koreluje w żaden sposób z pojawianiem się zmarszczek [10].
A skoro już mowa o produktach o wątpliwej skuteczności, czy do tej grupy zaliczyć można też przyklejane do twarzy na noc „przeciwzmarszczkowe” plastry [11]? Rzekomo odejmują one 10-15 lat, redukując zmarszczki nawet o 70% [11]. Deklaracje producentów nie znajdują niestety potwierdzenia w badaniach. Miesięczny eksperyment [12] pokazał, że na „kurze łapki”, „lwią zmarszczkę”, czy zmarszczki na czole plastry nie działają w ogóle, przynajmniej jeśli chodzi o poprawę obiektywną. W subiektywnym odczuciu uczestników zmarszczki owszem wyglądały lepiej, co musiało być jednak swego rodzaju efektem placebo [12]. Zaślepiona ocena zdjęć „przed” i „po”, w wykonaniu niezależnych chirurgów plastycznych, nie wykazała bowiem żadnych znaczących zmian [12].
Co możemy zrobić, żeby zapobiegać powstawaniu zmarszczek? Do pewnego stopnia jest to kwestia genów [5], a czynnikiem predysponującym jest m.in. jasna karnacja [5]. Spośród białych ludzi o jasnych odcieniach skóry tendencja do powstawania zmarszczek jest silniejsza niż u Azjatów [13]. U tych drugich najbardziej powszechnym przejawem starzenia się skóry są zmiany pigmentacyjne typu piegi, przebarwienia, czy plamy wątrobowe [13]. Zmarszczki jednak też u nich występują — Chinki mają ich więcej w okolicach oczu niż Japonki, a u Tajek pojawiają się głównie w dolnej części twarzy [14].
Jeśli chodzi o czynniki, nad którymi mamy kontrolę, wymienić tu można, chociażby stopień nawilżenia skóry [5]. Skóra sucha sprzyja tworzeniu się zmarszczek, co oznacza, że regularne stosowanie kremów nawilżających może działać profilaktycznie [5].
W powstawaniu zmarszczek, jak w tangu, trzeba dwojga. Aby mimiczne ruchy twarzy pozostawiły trwałe ślady, niezbędne jest jednoczesne osłabienie strukturalnej integralności skóry. Dlatego też zmarszczki tworzą się tylko na skórze dojrzałej. Twarz dziecka pozostanie gładka, niezależnie od tego, jak wyrazistą miałoby mimikę [5]. I to samo w drugą stronę: niezależnie od stopnia wyniszczenia skóry, bez udziału powtarzających się bodźców mechanicznych zmarszczki nie powstaną [5]. Dlatego właśnie nie mamy ich na przedramionach, mimo że na działanie światła słonecznego akurat ta część ciała narażona jest w stopniu szczególnym [5]. Co to oznacza w praktyce? Zamiast unieruchamiać sobie twarz botoksem, można skupić się na profilaktyce uszkodzeń strukturalnych, przez które skóra jest bardziej podatna na zmarszczki [5]. Działania, jakie możemy podjąć to przede wszystkim niepalenie tytoniu i regularna ochrona przeciwsłoneczna [15]. A co z ochroną przed innymi rodzajami światła?
W 2018 r. w Journal of Biomedical Physics and Engineering opublikowano artykuł pt. „Czy światło emitowane przez ekrany smartfonów może być przyczyną przedwczesnego starzenia się skóry i powstawania zmarszczek?” [16] W przeprowadzonym eksperymencie wśród ludzkich komórek skóry wystawionych na działanie światła iPhone’ów i iPadów produkcja wolnych rodników była o 80-90% większa niż w chronionych komórkach kontrolnych [17]. Oznacza to, że światło generowane przez urządzenia elektroniczne „może wpływać szkodliwie na skórę” [17]. Z jednej strony odległość między ekranami i komórkami skóry była tutaj nierealistycznie mała (1 cm) [17]. W efekcie dawka promieniowania była około 10 razy wyższa niż ta, na jaką narażona jest nasza skóra, gdy urządzenia elektroniczne trzymamy w standardowej odległości mniej więcej 30 cm [17]. Z drugiej strony czas ekspozycji był tutaj nierealistycznie krótki — zaledwie godzina [17]. Naukowcy zasugerowali, że w przyszłych badaniach należy określić, jak na aktywność komórkową skóry (np. odkładanie kolagenu) wpływa ekspozycja dłuższa i w mniejszych dawkach [17].
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Burke KE. Facial wrinkles: Prevention and nonsurgical correction. Postgraduate Medicine. 1990;88(1):207-228.[2] Xhauflaire-Uhoda E, Fontaine K, Piérard GE. Kinetics of moisturizing and firming effects of cosmetic formulations. Int J Cosmet Sci. 2008;30(2):131-138.
[3] Anson G, Kane MAC, Lambros V. Sleep wrinkles: facial aging and facial distortion during sleep. Aesthet Surg J. 2016;36(8):931-940.
[4] Kligman AM, Zheng P, Lavker RM. The anatomy and pathogenesis of wrinkles. Br J Dermatol. 1985;113(1):37-42.
[5] Hillebrand GG, Liang Z, Yan X, Yoshii T. New wrinkles on wrinkling: an 8-year longitudinal study on the progression of expression lines into persistent wrinkles. Br J Dermatol. 2010;162(6):1233-1241.
[6] Lapière CM. The ageing dermis: the main cause for the appearance of “old” skin. Br J Dermatol. 1990;122 Suppl 35:5-11.
[7] Foissac R, Benatar MJ. Influence of botulinum toxin type A esthetic injections on facial expressions. J Cosmet Dermatol. 2021;20(5):1405-1410.
[8] Ganceviciene R, Liakou AI, Theodoridis A, Makrantonaki E, Zouboulis CC. Skin anti-aging strategies. Dermatoendocrinol. 2012;4(3):308-319.
[9] Binder WJ. Long-term effects of botulinum toxin type A (Botox) on facial lines: a comparison in identical twins. Arch Facial Plast Surg. 2006;8(6):426-431.
[10] Kotlus BS. Effect of sleep position on perceived facial aging. Dermatol Surg. 2013;39(9):1360-1362.
[11] Mazzarello V, Ferrari M, Bulla A, Piu G, Montella A. Antiwrinkle effect of topical adhesive pads on crow’s feet: How long does the effect last for? J Cosmet Dermatol. 2018;17(3):484-490.
[12] Ryan WR, Most SP. A prospective evaluation of the efficacy of topical adhesive pads for the reduction of facial rhytids. Arch Facial Plast Surg. 2009;11(4):252-256.
[13] Zouboulis CC, Ganceviciene R, Liakou AI, Theodoridis A, Elewa R, Makrantonaki E. Aesthetic aspects of skin aging, prevention, and local treatment. Clin Dermatol. 2019;37(4):365-372.
[14] Nikolakis G, Makrantonaki E, Zouboulis CC. Skin mirrors human aging. Horm Mol Biol Clin Investig. 2013;16(1):13-28.
[15] Vogeley C, Esser C, Tüting T, Krutmann J, Haarmann-Stemmann T. Role of the aryl hydrocarbon receptor in environmentally induced skin aging and skin carcinogenesis. Int J Mol Sci. 2019;20(23):6005.
[16] Arjmandi N, Mortazavi G, Zarei S, Faraz M, Mortazavi S a. R. Can light emitted from smartphone screens and taking selfies cause premature aging and wrinkles? J Biomed Phys Eng. 2018;8(4):447-452.
[17] Austin E, Huang A, Adar T, Wang E, Jagdeo J. Electronic device generated light increases reactive oxygen species in human fibroblasts. Lasers Surg Med. 2018;50(6):689-695.