Erytrytol – w jakiej ilości jest bezpieczny dla zdrowia?
Erytrytol jest alkoholem cukrowym, który z natury występuje w niewielkich ilościach w niektórych owocach i warzywach [1], a obecnie produkowany i sprzedawany jest na skalę masową [2]. Jako substancja, która słodyczą w 70% dorównuje zwykłemu cukrowi, erytrytol stosowany jest w roli słodzika [2]. W jednym z poprzednich artykułów omówiliśmy rolę erytrytolu w profilaktyce próchnicy. Zgodnie z wynikami badań [3] jest to substancja „całkowicie bezpieczna” i prawie bezkaloryczna. Dodatkowo, w porównaniu z innymi alkoholami cukrowymi, erytrytol ma być rzekomo mniej przeczyszczający, co, jak wiadomo, w przypadku tego typu słodzików, uznać można za duży plus [3].
Spośród wszystkich alkoholi cukrowych erytrytol jest najlepiej tolerowany przez przewód pokarmowy [4]. Tylko, co to tak właściwie oznacza? W 1996 r. opublikowano opis przypadku stewardessy, która z niewyjaśnionych przyczyn, zmagała się z biegunką [5]. Jak się okazało, przyczynę było nietrudno wyjaśnić. Kobieta bowiem zdecydowanie nadużywała bezcukrowej gumy do żucia słodzonej sorbitolem [5]. Sorbitol powiązano również ze zjawiskiem tzw. biegunki halloweenowej, spowodowanej nadmiernym spożyciem bezcukrowych słodyczy [6].
Erytrytol natomiast ma być dobrze tolerowany w ilości nawet do 80 gramów [1], czyli jakichś 19 łyżeczek (mniej więcej tyle cukru zawiera półlitrowa butelka Mountain Dew). Z tym że mowa tu o dawce dziennej. Ile zatem wynosi maksymalna dawka jednorazowa? W USA średniej wagi mężczyzna na raz może zjeść 14 łyżeczek erytrytolu, a średniej wagi kobieta ‒ 15 łyżeczek [4].
Jeśli chodzi o dzieci, maksymalna dawka erytrytolu na kilogram masy ciała jest taka sama, z tym że ta masa ciała będzie w ich przypadku dużo niższa [7]. Oznacza to, że najmłodsi za jednym razem mogą zjeść ok. 3-4 łyżeczki erytrytolu [7]. Powyżej tej ilości zaczynają pojawiać się objawy żołądkowo-jelitowe, w tym biegunka [7]. W przypadku dorosłych, pierwsze badania z zakresu wpływu erytrytolu na ich zdrowie pokazały, że jednorazowe spożycie 1/4 filiżanki tego słodzika nie wiązało się z wystąpieniem problemów jelitowych [8]. Jednakże chcąc zapobiec jakimkolwiek objawom, lepiej nie przekraczać spożycia 3 łyżek erytrytolu na raz. Co istotne, 4 łyżki erytrytolu grożą już bowiem mdłościami oraz nadmiernym przemieszczaniem się gazów i płynów w jelitach, co skutkuje pojawieniem się charakterystycznego uczucia “przelewania się” w brzuchu [8].
Erytrytol wykazuje też prawdopodobnie właściwości przeciwutleniające [3]. Odkrycia tego dokonano w badaniu z 2010 r. [9], jednakże stwierdzenie opierało się na badaniach laboratoryjnych. Jak to się ma do wpływu na ludzki organizm? Wygląda na to, że erytrytol chroni śródbłonek naczyń krwionośnych przed uszkodzeniami [10]. Chodzi tu o ochronną warstwę komórek wyściełających ściany tętnic. W 2013 r. przeprowadzono w tym zakresie badanie przy zastosowaniu szalek Petriego [10]. Gdy stężenie cukru we krwi było w normie, wpływ erytrytolu na komórki śródbłonka był raczej znikomy [10]. Za to gdy komórki zostały wprowadzone w warunki stresowe, czyli zwiększono poziom cukru, erytrytol zaczął działać ochronnie na śródbłonek [10]. Przy normalnym poziomie cukru umarło tylko kilka komórek, a przy wysokim liczba obumarłych komórek gwałtownie wzrosła [10]. Wystarczyło jednak dodać trochę erytrytolu i nagle, mimo że stężenie cukru było nadal wysokie, odsetek umierających komórek udało się zmniejszyć do wartości wyjściowej (wykres 1) [10]. Wynika z tego, że erytrytol przeciwdziała śmierci komórek, wywołanej przez czynniki stresogenne, związane z podwyższonym poziomem cukru we krwi. Naukowcy podsumowali badanie stwierdzeniem, że ochronny wpływ erytrytolu na komórki śródbłonka może mieć potencjalne znaczenie terapeutyczne [10]. Co na to badania z udziałem ludzi?
Badanie z 2014 r. [11]: „Wpływ erytrytolu na czynność śródbłonka u pacjentów z cukrzycą typu 2”. Jakie były wyniki? Spożycie erytrytolu przełożyło się na doraźną poprawę czynności śródbłonka drobnych naczyń i długotrwałe zmniejszenie sztywności tętnic [11]. Naukowcy podsumowali badanie stwierdzeniem, że jeśli znajdzie to potwierdzenie w badaniu kontrolowanym, dobroczynne działanie erytrytolu może być istotne z punktu widzenia praktyki klinicznej [11]. Czyli to badanie nie było kontrolowane? Nie, niewykluczone zatem, że wyniki były tutaj dziełem zwykłego przypadku. Ich potwierdzenie wymagałoby przeprowadzenia badania randomizowanego i kontrolowanego placebo [11], co nie powinno być trudne. Akurat dla erytrytolu, przy tworzeniu identycznego placebo, opcji jest naprawdę dużo. Jednak przez długi czas nikt się tego wyzwania nie podejmował i wszystko wskazywało na to, że o erytrytolu tak właściwie to nie można powiedzieć złego słowa. Do czasu…
Erytrytol wiąże się ze zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej u młodych osób dorosłych [12]? Erytrytol jest biomarkerem prognostycznym dysfunkcji metabolicznej [13]? W istotnym stopniu związany jest z rozwojem cukrzycy [14]? W istotnym stopniu związany jest z rozwojem choroby wieńcowej [15]? O co tutaj chodzi? Wszystkiego dowiemy się w następnym artykule.
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Grembecka M. Sugar alcohols—their role in the modern world of sweeteners: a review. Eur Food Res Technol. 2015;241:1-14.[2] Moriconi E, Feraco A, Marzolla V, et al. Neuroendocrine and Metabolic Effects of Low-Calorie and Non-Calorie Sweeteners. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:444.
[3] Honkala S, Runnel R, Saag M, et al. Effect of erythritol and xylitol on dental caries prevention in children. Caries Res. 2014;48(5):482-90.
[4] de Cock P, BC. Erythritol. Functionality in noncaloric functional beverages. Pure Appl Chem. 2002;74(7):1281-9.
[5] Greaves RR, Bown RL, Farthing MJ, Brown RL. An air stewardess with puzzling diarrhoea. Lancet. 1996;348(9040):1488.
[6] Breitenbach RA. 'Halloween diarrhea’. An unexpected trick of sorbitol-containing candy. Postgrad Med. 1992;92(5):63-6.
[7] Jacqz-Aigrain E, Kassai B, Cornu C, et al. Gastrointestinal tolerance of erythritol-containing beverage in young children: a double-blind, randomised controlled trial. Eur J Clin Nutr. 2015;69(6):746-51.
[8] Storey D, Lee A, Bornet F, Brouns F. Gastrointestinal tolerance of erythritol and xylitol ingested in a liquid. Eur J Clin Nutr. 2007;61(3):349-54.
[9] den Hartog GJ, Boots AW, Adam-Perrot A, et al. Erythritol is a sweet antioxidant. Nutrition. 2010;26(4):449-58.
[10] Boesten DM, Berger A, de Cock P, et al. Multi-targeted mechanisms underlying the endothelial protective effects of the diabetic-safe sweetener erythritol. PLoS One. 2013;8(6):e65741.
[11] Flint N, Hamburg NM, Holbrook M, et al. Effects of erythritol on endothelial function in patients with type 2 diabetes mellitus: a pilot study. Acta Diabetol. 2014;51(3):513-6.
[12] Hootman KC, Trezzi JP, Kraemer L, et al. Erythritol is a pentose-phosphate pathway metabolite and associated with adiposity gain in young adults. Proc Natl Acad Sci U S A. 2017;114(21):E4233-40.
[13] Ortiz SR, Field MS. Mammalian metabolism of erythritol: a predictive biomarker of metabolic dysfunction. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2020;23(5):296-301.
[14] Rebholz CM, Yu B, Zheng Z, et al. Serum metabolomic profile of incident diabetes. Diabetologia. 2018;61(5):1046-54.
[15] Wang Z, Zhu C, Nambi V, et al. Metabolomic pattern predicts incident coronary heart disease. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2019;39(7):1475-82.