Czy czosnek odstrasza komary?
Wstęp: Kilka tygodni temu opublikowaliśmy serię artykułów na temat repelentów, w których DEET porównaliśmy z alternatywnymi produktami naturalnymi. Wszystkie omówione tam preparaty przeznaczone były do użytku zewnętrznego, m.in. do stosowania na ubrania lub skórę. A czy jedzenie też może odstraszać owady? Weźmy na przykład czosnek. W dalszym ciągu nie wiemy, jak skutecznie radzi sobie z wampirami, a co z innymi krwiopijcami? Jak wyglądają wyniki badań naukowych nad użytecznością czosnku w odstraszaniu komarów? Zaraz się przekonamy. Zapraszamy do lektury.
Wszystkie artykuły z tej serii:
- Czy czosnek odstrasza komary?
- Ochrona przed komarami ‒ skuteczność piwa, bananów i witamin z grupy B
Czy prawdą jest, że niektórzy ludzie przyciągają komary bardziej niż inni? Najwyraźniej tak i to, jak się okazuje, z przyczyn genetycznych [1]. W parze bliźniąt jednojajowych, których DNA jest praktycznie identyczne, prawdopodobieństwo, że obie osoby będą dla komarów równie atrakcyjne, jest wyższe niż w przypadku bliźniąt dwujajowych, których DNA jest takie samo tylko w 50% [1]. Oznacza to, że u podłoża tych różnic musi leżeć jakiś wyczuwalny dla komarów czynnik genetyczny [1]. Pytanie tylko, czy komarom bardziej podobają się ludzie, którzy pachną ładniej, czy może raczej wręcz przeciwnie… [1].
W przypadku kobiet ciąża jest czynnikiem, który zwiększa ryzyko ugryzienia przez komara aż dwukrotnie [2]. Wiemy też na pewno, że komary antropofilne, czyli takie, których preferowanym żywicielem jest człowiek, przyciąga pot [3]. Chociaż wygląda na to, że za wabiące działanie ludzkiego potu odpowiada jego unikatowy skład [4], nie bez znaczenia jest też najwyraźniej część ciała, która ten pot wydziela [5]. W badaniu z 2016 r. [5] próbki pobrane spod pach były dla komarów mniej atrakcyjne niż te z dłoni i ze stóp (Wykres 1). Według naukowców była to wina pozostałości dezodorantu [5]. W późniejszym eksperymencie uczestnicy zaprzestali stosowania jakichkolwiek produktów pielęgnacyjnych i po pięciu dniach różnice były już niewykrywalne [5].
W kategorii publikacji przyprawiających o gęsią skórkę zdecydowanie wygrywa badanie z 2018 r. [6]. Przenoszone przez komary pasożyty malarii zabijają rocznie setki tysięcy osób. Paradoksalnie, te same pasożyty sprawiają, że stajemy się bardziej atrakcyjni dla komarów, które je przenoszą [6]. W sumie dla takiego pasożyta trudno chyba o lepszy sposób na transfer z człowieka na człowieka. Zamiast zdawać się na ślepy los, niektóre pasożyty stosują wobec swoich żywicieli wyszukane techniki manipulacji [6]. Weźmy na przykład pasożyta o nazwie Toxoplasma gondii, który, w celu przedostania się do mózgu kota, sprawia, że zakażone myszy lgną do zapachu kociego moczu. Albo wirusa wścieklizny, który wywołuje u zarażonego zwierzęcia ataki agresji, by wraz z jego śliną przedostać się do organizmu ugryzionej ofiary. Istnieje nawet pasożyt, który z mrówek rozprzestrzenia się na ptaki [6]. W tym celu kolor brzucha owada zmienia na jaskrawoczerwony, żeby wyglądem przypominał jakiś dojrzały owoc [6]. Efekty widzimy na poniższych zdjęciach [7]. Zarażona mrówka wystawia następnie brzuch do góry, wabiąc owocożerne ptaki [7]. I właśnie na tej samej zasadzie w wyniku zakażenia pasożytem wywołującym malarię człowiek staje się wyjątkowo smakowity dla komarów.
Co możemy zrobić, aby nieco pogorszyć swoje walory smakowe? Na naszej stronie mamy już artykuły na temat środków odstraszających komary, zarówno tych syntetycznych, jak i naturalnych, przeznaczonych do stosowania na skórę. A czy jakieś działanie ochronne może wykazywać też to, co jemy i pijemy?
Przeszukując literaturę naukową pod kątem diety i komarów, natrafić można na wiele ciekawostek. Jednakże w wielu przypadkach nie dotyczą one odstraszania insektów, tylko ich żywienia. Przykładowo dostępny jest artykuł o właściwościach SkitoSnack – specjalnego zamiennika posiłków na bazie sztucznej krwi [8]. W badaniach na myszach wykazano, że w zależności od tego, czym są karmione, gryzonie stają się dla komarów mniej lub bardziej atrakcyjne [9]. A co z ludźmi?
Jedna z najbardziej popularnych obiegowych teorii głosi, że przed gryzącymi owadami chroni suplementacja witamin z grupy B [10]. Teoretycznie skutecznie działać mają też czosnek, Marmite i Vegemite (pasty na bazie ekstraktu drożdżowego), drożdże piwne w tabletkach i alkohol [10]. Co na to badania naukowe?
W 2005 r. przeprowadzono badanie randomizowane, podwójnie zaślepione i kontrolowane placebo, nad skutecznością czosnku w roli środka odstraszającego komary [11]. Przekonanie, że czosnek odstrasza owady, jest dosyć powszechne, więc naukowcy z Connecticut postanowili sprawdzić, czy to rzeczywiście prawda [11]. Kryteria oceny obejmowały liczbę komarów, które uczestników nie ugryzły, liczbę komarów, które uczestników ugryzły, wagę komarów po ugryzieniu oraz ilość wypitej przez komary krwi [11]. W badaniu porównywano zarówno osoby, które jadły czosnek, jak i te, które czosnku nie spożywały [11]. Niestety nie udowodniono tutaj żadnego znaczącego działania ochronnego [11].
W sumie nie ma, co się dziwić. Jeśli posmarujemy skórę czosnkowym olejem, zastosowany preparat przestaje komarom przeszkadzać już po 30 minutach od użycia [12]. A może spożycie czosnku okaże się skuteczne w ochronie przed kleszczami? Wśród personelu wojskowego ryzyko ugryzienia przez kleszcza i rozwoju przenoszonych przez te owady chorób może być szczególnie wysokie [13]. Szwedzka armia przeprowadziła więc badanie randomizowane, kontrolowane i podwójnie zaślepione nad skutecznością czosnku w odstraszaniu kleszczy [13]. Uczestnikami było 100 żołnierzy piechoty morskiej, z których połowa przyjmowała codziennie czosnek w tabletkach, w ilości odpowiadającej mniej więcej jednemu ząbkowi [13]. Druga połowa, w ramach kontroli, przyjmowała placebo [13]. Następnie zrobiono wymianę i grupie kontrolnej zaczęto podawać czosnek, a grupie eksperymentalnej placebo [13]. Jakie były wyniki? Gdy uczestnicy przyjmowali czosnek, przypadków ugryzienia przez kleszcze odnotowano znacznie mniej, niż gdy dostawali placebo [13]. Spożycie czosnku powiązano więc z obniżeniem ryzyka ugryzienia o 20% [13].
Zawsze coś, ale w zanadrzu mamy przecież sprawdzone repelenty, które działają dużo lepiej. Weźmy na przykład permetrynę. W badaniach wykazano, że środki na bazie tego związku, stosowane na ubrania, wykazują 100-procentową skuteczność w ochronie przez strzyżakiem jelenim, tzw. latającym kleszczem ‒ wektorem boreliozy [14]. Stawka jest tutaj wysoka, więc może, zamiast polegać na pieczywie czosnkowym, lepiej postawić na skuteczne rozwiązania.
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Fernández-Grandon GM, Gezan SA, Armour JAL, Pickett JA, Logan JG. Heritability of attractiveness to mosquitoes. PLoS One. 2015;10(4):e0122716.[2] Lefèvre T, Gouagna LC, Dabiré KR, et al. Beer consumption increases human attractiveness to malaria mosquitoes. PLoS One. 2010;5(3):e9546.
[3] Khan AA, Maibach HI, Strauss WG, Fisher JL. Increased attractiveness of man to mosquitoes with induced eccrine sweating. Nature. 1969;223(5208):859-860.
[4] Smallegange RC, Verhulst NO, Takken W. Sweaty skin: an invitation to bite? Trends Parasitol. 2011;27(4):143-148.
[5] Verhulst NO, Weldegergis BT, Menger D, Takken W. Attractiveness of volatiles from different body parts to the malaria mosquito Anopheles coluzzii is affected by deodorant compounds. Sci Rep. 2016;6:27141.
[6] Metz HC, McBride CS. Malaria parasites alter human odor to attract mosquito vectors. Trends Parasitol. 2018;34(7):547-549.
[7] Yanoviak SP, Kaspari M, Dudley R, Poinar G. Parasite-induced fruit mimicry in a tropical canopy ant. Am Nat. 2008;171(4):536-544.
[8] Kandel Y, Mitra S, Jimenez X, et al. Long-Term Mosquito culture with SkitoSnack, an artificial blood meal replacement. PLoS Negl Trop Dis. 2020;14(9):e0008591.
[9] Weger-Lucarelli J, Carrau L, Levi LI, et al. Host nutritional status affects alphavirus virulence, transmission, and evolution. PLoS Pathog. 2019;15(11):e1008089.
[10] Moore SJ, Mordue Luntz AJ, Logan JG. Insect bite prevention. Infect Dis Clin North Am. 2012;26(3):655-673.
[11] Rajan TV, Hein M, Porte P, Wikel S. A double-blinded, placebo-controlled trial of garlic as a mosquito repellant: a preliminary study. Med Vet Entomol. 2005;19(1):84-89.
[12] Mitra S, Rodriguez SD, Vulcan J, et al. Efficacy of active ingredients from the epa 25(B) list in reducing attraction of aedes aegypti (Diptera: culicidae) to humans. J Med Entomol. 2020;57(2):477-484.
[13] Stjernberg L, Berglund J. Garlic as an insect repellent. JAMA. 2000;284(7):831.
[14] McHugh CP. Garlic as a tick repellent. JAMA. 2001;285(1):41.