Botoks i lifting – skuteczność, bezpieczeństwo i skutki uboczne zabiegów kosmetycznych
Wszystkie artykuły z tej serii:
- Botoks i lifting – skuteczność, bezpieczeństwo i skutki uboczne zabiegów kosmetycznych
- Wypełniacze, peelingi chemiczne i laserowy skin resurfacing – skuteczność, bezpieczeństwo i skutki uboczne zabiegów kosmetycznych
Medycyna przeciwstarzeniowa jest jedną z najszybciej rozwijających się specjalizacji medycznych [1], a jej grupą docelową są przede wszystkim kobiety, które „wszelkimi możliwymi sposobami” dążą do przywrócenia sobie młodzieńczego wyglądu [2]. To właśnie na kobietach przeprowadzanych jest 92% zabiegów kosmetycznych, z których najpopularniejsze to botoks, wypełnianie zmarszczek, czy laserowy bądź chemiczny resurfacing skóry [3]. Co więcej, dla wielu w grę wchodzą nawet operacje. W USA co roku miliony kobiet decyduje się na zabiegi chirurgii plastycznej, przy czym setki tysięcy z nich to lifting twarzy [3].
Jak do tej pory nie udało się jednoznacznie rozstrzygnąć kwestii najlepszej techniki wykonywania liftingu twarzy [4]. Nic nie wskazuje na niezaprzeczalną przewagę jednej nad pozostałymi [4]. Z przeglądu systematycznego z 2019 r. [5] wynika, że większość badań nad najnowszymi technikami to nic innego jak serie opisów przypadków. Dostarczają więc jedynie danych anegdotycznych, które w hierarchii dowodów naukowych plasują się na samym dole.
Zgodnie z wynikami jednej z największych i najbardziej aktualnych analiz badań w tym zakresie lifting twarzy jest operacją stosunkowo bezpieczną, pod warunkiem, że wykonany zostaje przez wykwalifikowanego chirurga plastycznego [6]. Pooperacyjne powikłania występują tylko w 1 na 20 przypadków, a do najczęstszych należą krwiaki (zbierająca się pod skórą krew) oraz łagodne zakażenia [6]. Cięższe zakażenia, typu martwicze zapalenie powięzi (wywoływane przez tzw. bakterie zjadające ciało), odnotowuje się rzadko [7], podobnie zresztą jak piodermię zgorzelinową, chorobę autoimmunologiczną, przejawiającą się owrzodzeniem skóry [8]. Wśród innych mało powszechnych skutków ubocznych wymienić można bliznowce, czy utratę włosów [9]. Do uszkodzenia nerwów dochodzi co najwyżej w kilku procentach przypadków, a trwałym uszkodzeniem mięśni twarzy kończy się raptem 1 na 1000 zabiegów [10].
W mniej więcej ⅔ przypadków lifting twarzy przeprowadza się pod narkozą, która, sama w sobie, wiąże się z podwyższonym ryzykiem powikłań [6]. Najskuteczniejszym sposobem na jego obniżenie jest zaprzestanie palenia. Wśród palaczy ryzyko wystąpienia martwicy skóry jest nawet do 20 razy wyższe [10]. Pacjenci powinni zaprzestać palenia przynajmniej miesiąc przed operacją, a po zabiegu nie wracać do papierosów jeszcze przez co najmniej, kolejny miesiąc [10]. Ważne są również realistyczne oczekiwania [9]. Pooperacyjnej depresji doświadcza mniej więcej ⅓ kobiet, a u podłoża takiej reakcji leżą zapewne siniaki i opuchlizna oraz związane z nimi tymczasowe zmiany kształtu i zabarwienia twarzy [9].
Spośród zabiegów medycyny estetycznej najbardziej dochodowym i zarazem najpopularniejszym jest botoks [3]. W samym USA przeprowadzany jest ponad 4 miliony razy rocznie, a zyski, które generuje, sięgają miliardów dolarów [3]. Wszystko zaczęło się, gdy grupa chirurgów zauważyła, że mniej zmarszczek mieli pacjenci z porażeniem Bella (porażenie nerwu twarzowego) [11]. Tak powstał pomysł zabiegu z wykorzystaniem toksyny botulinowej ‒ substancji, która, blokując impulsy nerwowe do mięśni i powoduje ich paraliż [11]. I tym oto sposobem narodziła się branża, której wartość sięga obecnie miliardów dolarów. Efekty zabiegu są tymczasowe [12]. Utrzymują się z reguły przez 3-4 miesiące, do momentu powstania nowych zakończeń nerwowych [12].
W odpowiedzi na przypadki niewydolności oddechowej i śmierci, do których dochodziło w czasie od kilku godzin do nawet kilku tygodni po podaniu zastrzyków, w 2009 r. FDA wydało nakaz umieszczania na preparatach odpowiedniego ostrzeżenia [13]. Na etykietach miała znaleźć się informacja, na temat ryzyka rozprzestrzenia się toksyny po organizmie, grożącego śmiercią w wyniku trudności z połykaniem i oddychaniem, które wystąpić mogą kilka godzin, dni lub tygodni po zabiegu [14]. Tego rodzaju powikłania są częściej kojarzone z zastosowaniem botoksu w leczeniu spastyczności (np. u pacjentów z porażeniem mózgowym) niż w zabiegach chirurgii estetycznej [13]. Dla redukcji zmarszczek wystarczająca dawka toksyny botulinowej to tylko 30-60 jednostek, podczas gdy w ciężkich przypadkach wzmożonego napięcia mięśniowego pacjentom podaje się średnio 180 jednostek [15]. Dawkę śmiertelną substancji oszacowano natomiast na mniej więcej 3000 jednostek [15]. W ramach ciekawostki: dawkowanie toksyny mierzone jest w tzw. jednostkach mysich (ang. mouse units, MU), gdzie 1 MU to ilość, która prowadzi do śmiertelnego zatrucia połowy grupy myszy albinosów [16].
Zgodnie z wynikami badań mniej niż 1 na 2000 zabiegów wstrzyknięcia botoksu kończy się powikłaniami [17], wśród których wymienić można opadające powieki, podwójne widzenie, asymetrię uśmiechu [15], czy tzw. efekt Mefisto ‒ nadmierne uniesienie zewnętrznej części brwi [18].
Główny problem polega na tym, że tego typu zabiegi kosmetyczne nie wszędzie są odpowiednio uregulowane prawnie [15]. W USA w wielu stanach z przepisów nie wynika jasno, kto jest uprawniony do podawania botoksu [15]. W efekcie coraz częściej wykonywania zabiegów podejmują się osoby bez kwalifikacji medycznych [15]. W latach 2014-2019 FDA otrzymało około 30 000 zgłoszeń związanych przypuszczalnie z powikłaniami po podaniu botoksu [13]. Wśród najpowszechniejszych wymienić można ból, opuchliznę oraz opadanie powiek i brwi [13]. Na szczęście w większości przypadków objawy są przejściowe i ustępują samoistnie [13].
Źródło: nutritionfacts.org
[1] Pontius AT, Smith PW. How to successfully incorporate antiaging and wellness into your practice: things you should know. Facial Plast Surg. 2010;26(1):12-15.[2] Smirnova MH. A will to youth: the woman’s anti-aging elixir. Soc Sci Med. 2012;75(7):1236-1243.
[3] American Society of Plastic Surgeons. Plastic Surgery Statistics Report 2020. ASPS National Clearinghouse of Plastic Surgery Procedural Statistics. 2021.
[4] Barrett DM, Gerecci D, Wang TD. Facelift controversies. Facial Plast Surg Clin North Am. 2016;24(3):357-366.
[5] Floyd EM, Sukato DC, Perkins SW. Advances in face-lift techniques, 2013-2018: a systematic review. JAMA Facial Plast Surg. 2019;21(3):252-259.
[6] Chopan M, Samant S, Mast BA. Contemporary analysis of rhytidectomy using the tracking operations and outcomes for plastic surgeons database with 13,346 patients. Plast Reconstr Surg. 2020;145(6):1402-1408.
[7] Haen P, Laversanne S, Graillon N, Foletti JM. Facial necrotising fasciitis following rhytidectomy. Br J Oral Maxillofac Surg. 2019;57(7):685-687.
[8] Niamtu J. Pyoderma gangrenosum after facelift and otoplasty surgery: case presentations and literature review. J Oral Maxillofac Surg. 2019;77(4):834-842.
[9] Truswell WH. Approaches to reducing risk in rhytidectomy surgery. Facial Plast Surg Clin North Am. 2020;28(3):419-427.
[10] Cristel RT, Irvine LE. Common complications in rhytidectomy. Facial Plast Surg Clin North Am. 2019;27(4):519-527.
[11] Blitzer A, Brin MF, Keen MS, Aviv JE. Botulinum toxin for the treatment of hyperfunctional lines of the face. Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 1993;119(9):1018-1022.
[12] Shah AR, Kennedy PM. The aging face. Med Clin North Am. 2018;102(6):1041-1054.
[13] Lee KC, Pascal AB, Halepas S, Koch A. What are the most commonly reported complications with cosmetic botulinum toxin type a treatments? J Oral Maxillofac Surg. 2020;78(7):1190.e1-1190.e9.
[14] BOTOX® Cosmetic (Boe-tox) (onabotulinumtoxinA) for Injection. US FDA. Jan 2016.
[15] Giordano CN, Matarasso SL, Ozog DM. Injectable and topical neurotoxins in dermatology: Indications, adverse events, and controversies. J Am Acad Dermatol. 2017;76(6):1027-1042.
[16] Ganceviciene R, Liakou AI, Theodoridis A, Makrantonaki E, Zouboulis CC. Skin anti-aging strategies. Dermatoendocrinol. 2012;4(3):308-319.
[17] Alam M, Kakar R, Nodzenski M, et al. Multicenter prospective cohort study of the incidence of adverse events associated with cosmetic dermatologic procedures: lasers, energy devices, and injectable neurotoxins and fillers. JAMA Dermatol. 2015;151(3):271-277.
[18] Vanaman M, Fabi SG, Carruthers J. Complications in the cosmetic dermatology patient: a review and our experience(Part 1). Dermatol Surg. 2016;42(1):1-11.