Test węchowy z zastosowaniem masła orzechowego w diagnostyce choroby Alzheimera
Wygląda na to, że patologia choroby Alzheimera rozpoczyna się w części mózgu przetwarzającej informacje dotyczące zapachu. Potem zmiany rozprzestrzeniają się na inne obszary mózgu, aż ostatecznie chorobą zajęty zostaje prawie cały narząd. W obliczu tego odkrycia pojawiły się spekulacje, że rozwój choroby Alzheimera zaczynać się może w nosie [1]. Może istnieje jakiś czynnik środowiskowy, który nosem przedostaje się do mózgu [1]?
Mowa tu o tzw. hipotezie wektora węchowego (ang. olfactory vector hypothesis) [2]. Anatomia naszego nosa stwarza idealne warunki do przemieszczania się patogenów wprost do naszego mózgu [2]. Nerwy węchowe prowadzą bowiem z nosa bezpośrednio do mózgu, omijając barierę krew-mózg [2]. Była to zresztą jedna z głównych dróg szerzenia się zakażenia wirusem polio [2]. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby lekarze zaczęli nawet kauteryzować jamę nosową dzieciom w wieku szkolnym, wpuszczając im do nosa substancje żrące [2].
Pojawiło się przypuszczenie, że jeśli ludzie wdychają, na przykład, pył aluminiowy, nerwami węchowymi przedostawać się on może do mózgu w tempie mniej więcej 2 mm/h, czyli ok. 5 cm dziennie [2]. Teorię tę poddał w wątpliwość opis przypadku kobiety z wadą wrodzoną, przez którą pacjentka nie miała nerwów węchowych, a mimo tego rozwinęła się u niej patologia charakterystyczna dla choroby Alzheimera [3]. Zatem jak do tej pory na potwierdzenie tej hipotezy mamy tylko dowody poszlakowe [2]. Nie ma jednak wątpliwości, że zmiany zmysłu węchu są jedną z pierwszych oznak klinicznych choroby Alzheimera, która pojawia się w fazie przedklinicznej, zanim jeszcze wystąpią jakiekolwiek zauważalne zaburzenia funkcji poznawczych [2]. Może dobrze by było wykorzystać te zmiany w prognozowaniu i diagnozowaniu choroby?
Przez lata naukowcy badali ludzki zmysł węchu w poszukiwaniu potencjalnych oznak chorób mózgu [4]. Wykorzystywano w tym celu różnego rodzaju wymyślne gadżety [4].
W 2010 r. przeprowadzono badanie z zastosowaniem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego [5]. Technika ta pozwala wychwycić różnice w aktywności mózgu w odpowiedzi na zapach, w tym przypadku wykorzystano zapach lawendy [5]. Zdjęcie po lewej przedstawia reakcję, jaka zachodzi w mózgu zdrowym, a zdjęcie po prawej ‒ w mózgu dotkniętym chorobą Alzheimera [5]. Widać tu wyraźnie, że choroba wiąże się ze zmianami funkcji węchu [5]. Tylko czy do takich badań naprawdę niezbędny jest sprzęt o wartości miliona dolarów?
Grupa pomysłowych naukowców z Uniwersytetu Florydy odkryła, że niezbędne narzędzia ograniczać się mogą do masła orzechowego i linijki [6].
Lewa półkula mózgu przetwarza zapachy, które wdychamy lewym nozdrzem, a prawa półkula odpowiedzialna jest za nozdrze prawe [6]. Choroba Alzheimera dotyka w większym stopniu półkulę lewą [6]. Naukowcy postanowili więc wypróbować następujący eksperyment…
Każdy z uczestników miał zamknąć oczy i oddychać normalnie przez nos. Następnie miał zatkać jedno z nozdrzy, a do nozdrza otwartego przyłożyć linijkę o długości ok. 30 cm [6]. Gdy badany miał już zamknięte oczy, usta i jedno z nozdrzy do drugiego końca linijki przystawiono otwarty słoik masła orzechowego [6]. Następnie słoik przesuwano stopniowo w kierunku badanego, o 1 cm po każdym wydechu, do momentu aż wyczuwalny był dla niego zapach masła [6]. Cały eksperyment powtórzono potem z drugim nozdrzem [6].
W grupach kontrolnych, złożonych ze zdrowych osób w podeszłym wieku, uczestnicy zaczynali czuć zapach masła orzechowego, gdy słoik był w odległości średnio 18 cm od każdego z nozdrzy [6]. Wśród pacjentów z Alzheimerem wyniki były takie same w przypadku nozdrza prawego, natomiast nozdrzem lewym wyczuwali zapach dopiero, gdy słoik znajdował się w odległości 5 cm [6]. Różnicę tę zaobserwowano wśród wszystkich pacjentów, u których podejrzewano chorobę Alzheimera; u wszystkich odnotowano zaburzenia wykrywania zapachów w lewym nozdrzu [6]. W grupie kontrolnej między lewym i prawym nozdrzem nie było żadnej różnicy, w grupie z Alzheimerem różnica wyniosła aż 12 cm [6]. Jest to liczba na tyle znacząca, że służyć by mogła za swego rodzaju wartość graniczną dla diagnozy choroby Alzheimera [6]. W porównaniu z wynikami wśród pacjentów z demencją wynikającą z innych przyczyn, w przypadku osób z chorobą Alzheimera test asymetrii w wykrywaniu zapachów między nozdrzami był w 100% czuły i swoisty, co oznacza, że nie było tu żadnych wyników fałszywie dodatnich lub ujemnych [6]. Natomiast w porównaniu z osobami zdrowymi test był w 100% czuły i w 92% swoisty [6]. Oznacza to, że w przypadku osób z Alzheimerem test asymetrii na 100% pozwoliłby chorobę wykryć [6]. Jednak dla osób, u których wykazano asymetrię, prawdopodobieństwo rozwoju Alzheimera wynosiło 92%, co oznacza, że niektóre wyniki były fałszywie dodatnie [6].
W badaniu uczestników w grupie z Alzheimerem określa się jako osoby z podejrzeniem choroby [6]. Jest to spowodowane faktem, że ostateczną diagnozę postawić można dopiero po przeprowadzeniu autopsji. Aktualne kryteria diagnostyczne wymagają wnikliwej oceny z zastosowaniem, między innymi, tomografii czy punkcji lędźwiowej [6]. Tego typu badania są drogie i trudno dostępne; niejednokrotnie mogą być też inwazyjne i wiązać się z potencjalnymi powikłaniami [6]. Jakby tego było mało, żadne z nich nie jest specjalnie czułe czy swoiste [6]. A tu proszę taki szybki, nieinwazyjny, niedrogi test wykrywania zapachów, przy zastosowaniu zwykłego masła orzechowego [6]. Niewykluczone, że mamy kandydata na idealne narzędzie do wczesnej diagnozy choroby Alzheimera [6].
Źródło: nutritionfacts.org
[1] E Roberts. Alzheimer’s disease may begin in the nose and may be caused by aluminosilicates. Neurobiol Aging. 1986 Nov-Dec;7(6):561-7.[2] RL Doty. The Olfactory Vector Hypothesis of Neurodegenerative Disease: Is It Viable? Ann Neurol. 2008 Jan;63(1):7-15.
[3] PV Arriagada, DN Louis, ET Hedley-Whyte, BT Hyman. Neurofibrillary tangles and olfactory dysgenesis. Lancet. 1991 Mar 2;337(8740):559.
[4] Y Masaoka, C Pantelis, A Phillips, M Kawamura, M Mimura, G Minegishi, I Homma. Markers of brain illness may be hidden in your olfactory ability: a Japanese perspective. Neurosci Lett. 2013 Aug 9;549:182-5.
[5] J Wang, PJ Eslinger, RL Doty, EK Zimmerman, R Grunfeld, X Sun, MD Meadowcroft, JR Connor, JL Price, MB Smith, QX Yang. Olfactory deficit detected by fMRI in early Alzheimer’s disease. Brain Res. 2010 Oct 21;1357:184-94.
[6] JJ Stamps, LM Bartoshuk, KM Heilman. A brief olfactory test for Alzheimer’s disease. J Neurol Sci. 2013 Oct 15;333(1-2):19-24.