Oliwa z oliwek w leczeniu zapalenia stawów
Na zapalenie stawów cierpi 50 milionów Amerykanów [1]. Najpowszechniejszą formą tego schorzenia jest choroba zwyrodnieniowa kolana, która stanowi główną przyczynę niepełnosprawności [1]. U podłoża rozwoju i postępu choroby leży wiele różnych szlaków zapalnych, zatem w poszukiwaniu remedium przebadano wiele różnych produktów o działaniu przeciwzapalnym [1]. Truskawki, na przykład, obniżają stężenie krążącego we krwi czynnika martwicy nowotworów, jednego z mediatorów zapalnych [1]. Nie musi się to jednak wcale przekładać na poprawę kliniczną. Przykładowo: jak pokazało badanie z 2013 r. [2], picie soku wiśniowego skutkować może obniżeniem poziomu białka c-reaktywnego, którego obecność we krwi jest oznaką stanu zapalnego [2]. Kuracja nie przyniosła jednak ulgi w chorobie [2]. Sok wiśniowy złagodził, co prawda, objawy, ale efekty nie były wcale lepsze, niż przy zastosowaniu placebo, co oznacza, że równie skuteczny byłby brak jakiegokolwiek leczenia [2]. Wiśnie mogą okazać się pomocne w przypadku innego rodzaju zapalenia stawów, zwanego dną moczanową, ale jeśli chodzi o chorobę zwyrodnieniową stawów nie przyniosły oczekiwanych rezultatów [3].
Bezskuteczny okazał się również sok z granatu: nie wykazano żadnej znaczącej poprawy objawów [4]. Jednak tutaj nie odnotowano też żadnej znaczącej poprawy w poziomie mediatorów zapalnych, więc w sumie nie ma się co dziwić [5]. Za to truskawki obniżają przecież poziom czynnika martwicy nowotworów [1]. Jak wypadły w randomizowanym, podwójnie zaślepionym badaniu krzyżowym? Wygląda na to, że całkiem nieźle; w badaniu z 2017 r. [6] dla truskawek wykazano znaczące działanie analgetyczne. Przyczyniły się do znacznego złagodzenia dolegliwości bólowych [6]. Na rynku farmaceutycznym dostępne są inhibitory czynnika martwicy nowotworów, w bardzo przystępnej cenie, zaledwie 40 tys. dolarów rocznie [7]. Za takie pieniądze oczekiwać można jakichś wyjątkowo przyjemnych skutków ubocznych… I proszę, jak na życzenie! Szczególnie kusząco brzmi śmiertelny chłoniak [8]. Może jednak lepiej pozostać przy truskawkach.
Skuteczność owoców jagodowych w łagodzeniu objawów zapalenia stawów wynikać może, między innymi, z ich korzystnego wpływu na zmniejszanie stanu zapalnego [9]. W badaniu z 2019 r. [9] wśród uczestników, którym podawano codziennie jedną szklankę borówek amerykańskich lub dwie szklanki truskawek odnotowano większy spadek wartości markerów stanu zapalnego, niż wśród uczestników, którym podawano placebo. Co więcej, stan zapalny ustępował wraz z biegiem czasu, zatem wygląda na to, że owoce jagodowe dobrze jest spożywać możliwie jak najdłużej [9]. A jak w leczeniu zapalenia stawów sprawdzają się inne produkty żywieniowe?
Francuscy naukowcy pobrali chrząstkę pozostałą po operacjach wymiany stawu kolanowego, a następnie wystawili ją na działanie krwi uczestników badania, którym podano wcześniej ogromną dawkę ekstraktów z oliwek i z pestek winogron [10]. Odnotowano znaczny spadek stanu zapalnego [10]. Pestki winogron w kontekście leczenia zapalenia stawów nie były jak do tej pory przedmiotem żadnych badań na ludziach, w przeciwieństwie do ekstraktu z oliwek. W badaniu z udziałem osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów wykazano, że łagodzi on dolegliwości bólowe i przyczynia się do poprawy wykonywania codziennych czynności [11].
Czy to oznacza, że osoby cierpiące na zapalenie stawów powinny włączyć do swojej diety oliwę z oliwek? Nie, w badaniu użyto bowiem liofilizowanej wody wegetacyjnej [11], czyli płynu, który pozostaje po wyciśnięciu z oliwek oleju. Zawiera on wszystkie obecne w oliwkach substancje, które rozpuszczalne są w wodzie. Innymi słowy, w badaniu przetestowano wszystkie składniki oliwek, których brakuje w oliwie z oliwek.
W badaniu z 2016 r. [12] uczestnikom podawano oliwki w całości, 12 dużych oliwek zielonych dziennie. W efekcie odnotowano znaczne obniżenie stężenia mediatora zapalnego we krwi [12]. Jednak, jak wykazano w metaanalizie i przeglądzie systematycznym z 2020 r. [13], sama oliwa z oliwek nie wykazuje żadnych właściwości przeciwzapalnych.
No dobrze, a co z artykułami, które przypisują oliwie z oliwek extra virgin istotne działanie przeciwzapalne [14]? Zbyt wiele te publikacje nie wnoszą, ponieważ na potwierdzenie tej teorii przywołuje się tylko badania na gryzoniach [14]. Jeśli chodzi o wpływ oliwy z oliwek na ludzi, wygląda na to, że w zwalczaniu stanu zapalnego jest ona równie mało skuteczna co masło, a w porównaniu z olejem kokosowym wypada wręcz gorzej [15].
Może zatem lepiej pozostać przy oliwkach w postaci nieprzetworzonej? Problemem jest w ich przypadku zawartość sodu: zaledwie 12 oliwek dostarcza tego pierwiastka w ilości równej niemal połowie dziennego limitu spożycia [12].
W badaniach nie wykazano również, by oliwa z oliwek była pomocna przy fibromialgii [16]. Trochę lepiej sprawdza się u pacjentów cierpiących na nieswoiste choroby zapalne jelit. W łagodzeniu objawów okazała się bardziej skuteczna niż olej rzepakowy [17]. Niestety wpływ oliwy z oliwek na zapalenie stawów nie był jak do tej pory przedmiotem żadnych badań naukowych. Dlaczego w takim razie tytuł tego artykułu brzmi „Oliwa z oliwek w leczeniu zapalenia stawów”? Ponieważ, jak się okazuje, stanowi ona skuteczny środek leczniczy, ale tylko, gdy stosowana jest miejscowo [18].
W 2012 r. przeprowadzono podwójnie zaślepione, randomizowane badanie kliniczne, z udziałem pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego [18]. Nakładaną miejscowo oliwę z oliwek porównano tutaj z żelem zawierającym lek typu ibuprofen [18]. Uczestnicy trzy razy dziennie smarowali kolana mniej więcej jednym gramem oliwy (równowartość około jednej czwartej łyżeczki) [18]. Cena takiej kuracji wyniosłaby zatem niecałe 15 groszy dziennie. A najlepsze, że leczenie okazało się skuteczne! Jeśli chodzi o łagodzenie dolegliwości bólowych, stosowana miejscowo oliwa z oliwek zadziałała zdecydowanie lepiej niż żel [18]. Co więcej, badanie to trwało tylko miesiąc. Możliwe zatem, że z czasem stan zdrowia badanych uległby jeszcze większej poprawie.
A jak wygląda skuteczność oliwy z oliwek w łagodzeniu porannego bólu zapalnego palców i kolan wśród kobiet cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów [19]? W tym przypadku naukowcy naprawdę poszli na całość: wcieranie oliwy z oliwek porównali z masażem na sucho oraz, ponownie, z wcieraniem żelu zawierającego lek typu ibuprofen [19]. Najbardziej znaczący spadek wskaźnika aktywności choroby odnotowano wśród uczestniczek stosujących oliwę z oliwek [19].
Źródło: https://nutritionfacts.org/
[1] Basu A , Kurien BT , Tran H , et al. Strawberries decrease circulating levels of tumor necrosis factor and lipid peroxides in obese adults with knee osteoarthritis. Food Funct. 2018;9(12):6218-26.[2] Schumacher HR, Pullman-Mooar S, Gupta SR, Dinnella JE, Kim R, McHugh MP. Randomized double-blind crossover study of the efficacy of a tart cherry juice blend in treatment of osteoarthritis (OA) of the knee. Osteoarthritis Cartilage. 2013;21(8):1035-41.
[3] Collins MW, Saag KG, Singh JA. Is there a role for cherries in the management of gout?. Ther Adv Musculoskelet Dis. 2019;11:1759720X19847018.
[4] Ghoochani N, Karandish M, Mowla K, Haghighizadeh MH, Jalali MT. The effect of pomegranate juice on clinical signs, matrix metalloproteinases and antioxidant status in patients with knee osteoarthritis. J Sci Food Agric. 2016;96(13):4377-81.
[5] Sahebkar A, Gurban C, Serban A, Andrica F, Serban MC. Effects of supplementation with pomegranate juice on plasma C-reactive protein concentrations: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Phytomedicine. 2016;23(11):1095-102.
[6] Schell J, Scofield RH, Barrett JR, et al. Strawberries Improve Pain and Inflammation in Obese Adults with Radiographic Evidence of Knee Osteoarthritis. Nutrients. 2017;9(9):949.
[7] San-Juan-Rodriguez A, Prokopovich MV, Shrank WH, Good CB, Hernandez I. Assessment of Price Changes of Existing Tumor Necrosis Factor Inhibitors After the Market Entry of Competitors. JAMA Intern Med. 2019;179(5):713-6.
[8] Fellermann K. Adverse events of tumor necrosis factor inhibitors. Dig Dis. 2013;31(3-4):374-8.
[9] Rutledge GA, Fisher DR, Miller MG, Kelly ME, Bielinski DF, Shukitt-Hale B. The effects of blueberry and strawberry serum metabolites on age-related oxidative and inflammatory signaling in vitro. Food Funct. 2019;10(12):7707-13.
[10] Wauquier F, Mevel E, Krisa S, et al. Chondroprotective Properties of Human-Enriched Serum Following Polyphenol Extract Absorption: Results from an Exploratory Clinical Trial. Nutrients. 2019;11(12):3071.
[11] Bitler CM, Matt K, Irving M, et al. Olive extract supplement decreases pain and improves daily activities in adults with osteoarthritis and decreases plasma homocysteine in those with rheumatoid arthritis. Nutrition Research. 2007;27(8):470-7.
[12] Accardi G, Aiello A, Gargano V, et al. Nutraceutical effects of table green olives: a pilot study with Nocellara del Belice olives. Immun Ageing. 2016;13:11.
[13] Fernandes J, Fialho M, Santos R, et al. Is olive oil good for you? A systematic review and meta-analysis on anti-inflammatory benefits from regular dietary intake. Nutrition. 2020;69:110559.
[14] Hashmi MA, Khan A, Hanif M, Farooq U, Perveen S. Traditional Uses, Phytochemistry, and Pharmacology of Olea europaea (Olive). Evid Based Complement Alternat Med. 2015;2015:541591.
[15] Khaw KT, Sharp SJ, Finikarides L, et al. Randomised trial of coconut oil, olive oil or butter on blood lipids and other cardiovascular risk factors in healthy men and women. BMJ Open. 2018;8(3):e020167.
[16] Rus A, Molina F, Ramos MM, Martínez-Ramírez MJ, Del Moral ML. Extra Virgin Olive Oil Improves Oxidative Stress, Functional Capacity, and Health-Related Psychological Status in Patients With Fibromyalgia: A Preliminary Study. Biol Res Nurs. 2017;19(1):106-15.
[17] Morvaridi M, Jafarirad S, Seyedian SS, Alavinejad P, Cheraghian B. The effects of extra virgin olive oil and canola oil on inflammatory markers and gastrointestinal symptoms in patients with ulcerative colitis. Eur J Clin Nutr. 2020;74(6):891-9.
[18] Bohlooli S, Jastan M, Nakhostin-Roohi B, Mohammadi S, Baghaei Z. A pilot double-blinded, randomized, clinical trial of topical virgin olive oil versus piroxicam gel in osteoarthritis of the knee. J Clin Rheumatol. 2012;18(2):99-101.
[19] Hekmatpou D, Mortaji S, Rezaei M, Shaikhi M. The Effectiveness of Olive Oil in Controlling Morning Inflammatory Pain of Phalanges and Knees Among Women With Rheumatoid Arthritis: A Randomized Clinical Trial. Rehabil Nurs. 2020;45(2):106-13.