Dieta w profilaktyce kamicy nerkowej
Na poniższym zdjęciu widzimy mikroskopowy obraz powierzchni kamienia nerkowego. Strach pomyśleć, jakie to uczucie, gdy takie coś przeciska się w dół kanału moczowego. Kamica nerkowa to choroba, która dotyka obecnie 9% mieszkańców USA, a jeszcze 20 lat temu odsetek ten wynosił zaledwie 5% [1]. Gwałtowny wzrost zapadalności zapoczątkowany został po II wojnie światowej [1]. Jeśli chodzi o możliwe przyczyny, pierwsza wskazówka opublikowana została w latach 70. XX w. [2]. Wykazano tutaj, że istnieje niezaprzeczalny związek między rozwojem kamicy nerkowej i spożyciem białka odzwierzęcego [2]. Było to jednak badanie populacyjne, nie mogło więc dowieść istnienia związku przyczynowo-skutkowego. Naukowcy w Wielkiej Brytanii przeprowadzili potem badanie interwencyjne, w którym do diety uczestników wprowadzono dodatkowe białko odzwierzęce, np. jedną puszkę tuńczyka dziennie [3]. Uczestnikom zbadano następnie mocz pod kątem czynników ryzyka kamicy nerkowej, takich jak stężenie wapnia, szczawianów i kwasu moczowego [3]. Porównano wyniki sprzed i po interwencji i, jak się okazało, dodatkowy tuńczyk w diecie zwiększył prawdopodobieństwo powstania kamieni nerkowych o 250% [3]. Mniej więcej tyle samo białka odzwierzęcego zjada codziennie przeciętny Amerykanin. Wygląda zatem na to, że średnie spożycie mięsa w USA to ilość, która w znacznym stopniu zwiększa ryzyko rozwoju kamicy nerkowej [3].
To może dieta bezmięsna? Już pod koniec lat 70. wiedzieliśmy, że jedynym czynnikiem żywieniowym niezmiennie powiązanym z kamicą nerkową jest białko odzwierzęce [4]. I nie chodzi tu tylko o pojedynczy epizod kamicy nerkowej; im wyższe spożycie białka odzwierzęcego, tym większe prawdopodobieństwo powstania wielu kamieni, a więc rozwoju choroby o charakterze przewlekłym [4]. Szkodliwe działanie nie dotyczy białka ogółem, tylko konkretnie białka pochodzenia zwierzęcego [4]. Z drugiej strony, niskie spożycie białka odzwierzęcego może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju kamicy nerkowej, co by wyjaśniało, dlaczego wśród populacji wegetariańskich choroba ta występuje zdecydowanie rzadziej [4]. Możliwe zatem, że dieta w większym stopniu wegetariańska stanowić może skuteczną strategię ograniczenia ryzyka rozwoju kamicy nerkowej [4].
Porządne badanie z udziałem wegetarian przeprowadzono jednak dopiero w 2014 r. [5] Na podstawie danych dotyczących przyjęć do szpitala wykazano, że wśród wegetarian ryzyko hospitalizacji z powodu kamicy nerkowej jest niższe niż w przypadku osób, które jedzą mięso [5]. Co więcej u mięsożerców zwiększenie spożycia mięsa powiązano z wyższym ryzykiem rozwoju kamicy nerkowej, a wysokie spożycie owoców, błonnika i magnezu z potencjalnym ograniczeniem ryzyka [5]. Informacje te powinny zostać wykorzystane przy opracowywaniu zaleceń w zakresie profilaktyki powstawania kamieni nerkowych [5].
Które źródło białka odzwierzęcego jest najgorsze? Pomimo niepodważalnych dowodów, że spożycie białka odzwierzęcego zwiększa ryzyko powstawania kamieni nerkowych, badanie nad poszczególnymi źródłami białka odzwierzęcego przeprowadzono dopiero w 2014 r. [6] Osobom narażonym na kamicę nerkową z reguły zaleca się ograniczenie spożycia czerwonego mięsa; a co z kurczakiem i rybami [6]? W badaniu z 2014 r. [6] łososia i dorsza porównano z mięsem piersi z kurczaka oraz burgerem i stekiem wołowym. W przeliczeniu na wagę, jeśli chodzi o zwiększanie produkcji kwasu moczowego, najbardziej szkodliwe okazały się ryby [6]. Ogólne wyniki były jednak bardziej złożone. W dużym uproszczeniu, osoby narażone na wystąpienie kamicy nerkowej powinny ograniczyć spożycie wszystkich zwierzęcych źródeł białka, i to wcale nie nieznacznie [6]. Na rzeczywiste korzyści liczyć można tylko pod warunkiem znacznego zmniejszenia ilości białka odzwierzęcego w diecie [7].
Źródło: nutritionfacts.org
[1] CD Scales Jr, AC Smith, JM Hanley, CS Saigal; Urologic Diseases in America Project. Prevalence of kidney stones in the United States. Eur Urol. 2012 Jul;62(1):160-5.[2] W.G. Robertson, M. Peacock, A. Hodgkinson. Dietary changes and the incidence of urinary calculi in the U.K. between 1958 and 1976. J Chronic Dis 32(6), 469-476.
[3] WG Robertson, PJ Heyburn, M Peacock, FA Hanes, R Swaminathan. The effect of high animal protein intake on the risk of calcium stone-formation in the urinary tract. Clin Sci (Lond). 1979 Sep;57(3):285-8.
[4] WG Robertson, M Peacock, PJ Heyburn, FA Hanes, A Rutherford, H Clementson, R Swaminathan, PB Clark. Should recurrent calcium oxalate stone formers become vegetarians? Br J Urol. 1979 Dec;51(6):427-31.
[5] BW Turney, PN Appleby, JM Reynard, JG Noble, TJ Key, NE Allen. Diet and risk of kidney stones in the Oxford cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC). Eur J Epidemiol. 2014 May;29(5):363-9.
[6] C R Tracy, S Best, A Bagrodia, J R Poindexter, B Adams-Huet, K Sakhaee, N Maalouf, C Y. C. Pak and M S. Pearle. Animal Protein and the Risk of Kidney Stones: A Comparative Metabolic Study of Animal Protein Sources. J Urol. 2014 Jul;192(1):137-41.
[7] M Rotily, F Léonetti, C Iovanna, P Berthezene, P Dupuy, A Vazi, Y Berland. Effects of low animal protein or high-fiber diets on urine composition in calcium nephrolithiasis. Kidney Int. 2000 Mar;57(3):1115-23.